Op incest rust een taboe. Historisch gezien is dit ook zo. Toch maakten koninklijke families door de eeuwen heen veelvuldig gebruik van incestueuze relaties. Zo bleef de macht lekker in de familie. Historiën introduceert tijdens oktober, de maand van de geschiedenis, de schandalige seks special. In het kader hiervan bespreek ik 11 incestueuze relaties uit de geschiedenis. Een verzameling van 11 totaal subjectief gerangschikte artikelen. In de loop van de maand ga ik van nummer 11 naar nummer 1. Maar eerst een inleiding op incest.

Adam en Eva. De zondeval. Door Cornelis van Haarlem, 1592. Bron: wikimedia commons.

11 incestueuze relaties uit de geschiedenis

De lijst van 11 incestueuze relaties uit de geschiedenis. In de loop van de maand oktober vullen we dit overzicht aan:

#11 Koning Willem III en zijn nicht Sophie

#10 Koning-stadhouder Willem III met zijn nicht Maria

#9 Moeder en zoon staan terecht wegens incest

#8 Vader onthoofd wegens incest met zijn dochter

#7 Jan en Isabelle van Armagnac: broer en zus incest

#6 Anna Boleyn en haar broer George: dodelijke incest

#5 Toetanchamon is het resultaat van incest

#4 Cleopatra en Ptolemaeus: huwelijk zus en broer

#3 Victoria en Albert gaven koninklijke ziekte door

#2 Karel II: de laatste Habsburger die koning van Spanje was

#1 Pleegde keizer Nero incest met zijn moeder?

Incest introductie

In de meeste samenlevingen rust een taboe op incest. Terecht, want incestueuze relaties leveren de nodige risico’s op voor het nageslacht:

• Erfelijke aandoeningen zoals hemofilie (het bloed stolt dan niet goed) worden sneller doorgegeven. Ook geestesziektes als schizofrenie en manische depressiviteit zijn deels erfelijk bepaald.
• De kans op miskramen en afwijkingen is groter.

Verder heeft incest natuurlijk een bittere nasmaak als het gaat om seks tussen volwassenen en kinderen. Dan is er sprake van misbruik. Vandaag de dag zijn kindermisbruik, (gedwongen) kindhuwelijken en verkrachting nog steeds een wereldwijd probleem. Daar gaan dit artikel en de 11 artikelen over historische incestueuze relaties die er op volgen in principe niet over.

Op enkele uitzonderingen na zal de nadruk op dynastieke incestueuze relaties liggen. Wel is het zo dat van de oudheid tot de twintigste eeuw regelmatig kinderen uitgehuwelijkt werden. Daar zal ik waar relevant bij stilstaan.

Soms doen mensen er echt alles aan om incestueuze relaties te voorkomen. Zeker als ze in een uithoek van de wereld wonen.

IJsland-app

IJsland is een eiland. Een eiland met ongeveer 320.000 inwoners. Uiteindelijk zijn al die mensen verwant. De vraag is alleen: hoe nauw?

Daarom bestaat er in IJsland sinds 2013 een app die voorkomt dat je onbewust met je verloren gewaande neef of nicht in bed beland tijdens het daten: de Islendinga-app, ofwel IJslander-app. Die app maakt gebruik van een enorme digitale stamboom waar bijna alle IJslanders in voorkomen. Dit is mogelijk omdat IJslanders al eeuwenlang zeer stamboomvast zijn. Zelfs families van eenvoudige komaf houden in de regel hun stambomen bij.

Handig! Tik de naam van je date in de app en je ziet meteen wanneer jullie voorouders voor het laatst het bed deelden. Vervolgens gaat er een ‘incest alarm’ af als je familie blijkt te zijn. Toevallige incestueuze relaties zijn verleden tijd.

Van Game of Thrones naar Genesis

De afkeer van incest wordt weerspiegelt in verhalen over incestueuze relaties.

Game of Thrones

Een recent voorbeeld is te vinden in de epische fantasy reeks A song of Ice and Fire van George R.R. Martin. Een verhaal dat wereldwijd nog bekender is als onderdeel van de HBO televisieserie Game of Thrones. In Game of Thrones hebben tweelingbroer en -zus Jamie en Cersei Lannister in het geniep een seksuele relatie. Zij zijn de belangrijkste erfgenamen van een machtige adellijke familie. Zij moeten hun relatie geheim houden omdat het levensgevaarlijk zou zijn als het bekend werd. Zeker als het bewezen kan worden.

Children of Hurin

Ook de vader van de fantasy, J.R.R. Tolkien, schreef een verhaal over een broer en zus die een incestueuze relatie met elkaar begonnen: The Children of Hurin. Met dit verschil ten aanzien van het Game of Thrones-koppel: de kinderen van Hurin, Túrin en Nienor, wisten niet van elkaar dat ze broer en zus waren. Op het moment dat Nienor er achter kwam dat ze zwanger was van haar broer, pleegde ze zelfmoord. Toen Túrin na haar dood achter de vreselijke waarheid van hun relatie (en haar dood) kwam, pleegde ook hij zelfmoord. Een echte tragedie dus. Een echo van een tragedie uit de klassieke oudheid.

Oedipus en de sfinx. Oedipus moet het raadsel van de sfinx oplossen om toegang te krijgen tot de stad Thebes. Schilder: Jean-Auguste-Dominique Ingres, 1808 en 1827. Het schilderij hangt in het Louvres. Bron: wikimedia commons.

Oedipus

Het meest bekende verhaal uit de oudheid over incest (en vadermoord) is dat over Oedipus. Oedipus doodt zijn vader zonder te weten dat deze man zijn vader is en trouwt vervolgens zijn moeder zonder te weten dat ze zijn moeder is. Nadat hij later de waarheid hoort, steekt hij zichzelf de ogen uit. Hij leeft nog lang, maar niet gelukkig.

Sigmund Freud (1856-1939) noemde het door hem bedachte oedipuscomplex naar de Griekse tragische figuur. Dit is een centraal begrip uit de psychoanalyse. Het houdt in dat iedere jongen onbewust seks met zijn moeder wil en vanwege dat verlangen bovendien jaloers is op zijn vader. Eventueel met de wens om vader te vermoorden.

Adam en Eva

Volgens het scheppingsverhaal in het eerste boek van de bijbel, Genesis, zijn Adam en Eva weliswaar de eerste mensen, maar ze zijn geen broer en zus. Zij krijgen drie zonen: Kaïn, Abel en Seth.

Aangezien zij de eerste mensen sinds hun ouders zijn, is het wel handig als deze jongens zich voortplanten. Waar vinden zij hun vrouwen? Vreemd genoeg worden die niet genoemd. Hoewel, misschien is dat wel logisch: die vrouwen kunnen namelijk alleen hun zussen of hun moeder zijn. Het beginnen van incestueuze relaties is de enige manier om voor nageslacht te zorgen als er verder nog geen mensen bestaan, nietwaar? En incest is nu eenmaal taboe, dus misschien kun je het er dan maar beter niet over hebben.

Ik vind het veelzeggend dat er een versie van het scheppingsverhaal bestaat waarin wél dochters van Adam en Eva genoemd worden. Dit verhaal staat in het zogenaamde boek Jubilieeën. Dit van oorsprong Joodse boek is een hervertelling van Genesis. Het hoort officieel niet bij de bijbel. In Jubilieeën wordt beschreven dat een van de dochters, Awan, de vrouw van Kaïn wordt. Haar zus Azura trouwt met broer Seth. Incest dus.

Neanderthaler. Foto: Angela Marle Henriette, 2009. Bron: flickr via creative commons.

Prehistorische incest

In werkelijkheid hebben onze voorouders hetzelfde probleem gehad als de kinderen van Adam en Eva. Vroege mensachtigen leefden namelijk vaak in kleine groepen. Dan zijn incestueuze relaties moeilijk te vermijden. Hoe weten we dat incest voorkwam?

Twee jaar geleden wees DNA analyse van een teen die aan een vrouwelijke Neanderthaler toebehoorde uit dat ze de dochter was van een man en vrouw die nauw aan elkaar verwant waren. Waarschijnlijk halfbroer en halfzus. Zij leefden 50.000 jaar geleden. In die tijd leefden moderne mensen (de oudste gevonden schedels van onze soort, Homo Sapiens, zijn ongeveer 160.000 tot 195.000 jaar oud) en Neanderthalers naast elkaar. Deze twee soorten mensachtigen hadden ook seks met elkaar: dat is praktisch het tegenovergestelde van incest!

Koninklijke incest

Hoewel historisch gezien al duizenden jaren een taboe ligt op incest, kwam het wel voor. In het geheim, maar ook openlijk. In vele tijden en culturen kwamen adellijke dynastieën weg met incestueuze relaties.

De reden hiervoor is dat een vorst door trouwen binnen de familie de macht ook binnen die familie kon houden. Aan de andere kant: soms kon je je invloed juist uitbreiden door een huwelijk met een andere machtige familie te sluiten.

Huwelijkspolitiek

Vorstenhuizen zijn door huwelijkspolitiek met elkaar vervlochten. Zo waren de Russische tsaar Nicolaas II, de Duitse keizer Wilhelm II en de Engelse koning George V neven van elkaar. Dat weerhield Wilhelm er niet van om op 1 augustus 1914 zijn neef Nicolaas de oorlog te verklaren en daarmee indirect ook George aangezien Engeland een bondgenoot van Rusland was. Het begin van de Eerste Wereldoorlog was een feit.

Sommige dynastieën staan bekend om hun incestueuze relaties. Denk aan:

• de oude Egyptenaren
• Huis Habsburg
• Huis Hannover

Ook de Oranjes van het Nederlandse Koningshuis hebben incestueuze wortels. Nu de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden achter de rug is lijkt het me leuk om even bij zo’n

oranje wortel (om maar eens een pleonasme te gebruiken)

stil te staan. In dit geval gaat het om de wortel van koning Willem III. Koning Willem III deed het met zijn nichtje Sophie van Württemberg. Het verhaal over Willem en Sophie is het eerste artikel in de reeks artikelen over 11 incestueuze relaties uit de geschiedenis. Hun incestueuze relatie staat op nummer 11. De komende weken tellen we af naar nummer 1.

Bronnen

Adam en Eva (wikipedia.org)

App helpt inwoners van IJsland met incest alarm veilig te daten (volkskrant.nl)

Family relationships that couldn’t stop world war one (brookings.edu)

Neanderthal genome incest archaic ancestor science (nationalgeographic.com)

Oedipus (wikipedia.org)

Teen van neanderthaler maakt onze geschiedenis een stuk ingewikkelder (scientias.nl)

Zimmer, Carl, Waar komen we vandaan? (Antwerpen/Amsterdam 2006) Vertaling van Smithsonian Intimate Guide to Human Origins (2005)

[bol_product_links block_id=”bol_560d3a2dc06d6_selected-products” products=”1001004006826039,666745588,1001004001215631″ name=”Incest geschiedenis” sub_id=”” link_color=”D68F00″ subtitle_color=”D6982D” pricetype_color=”FF642B” price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFBD7A” border_color=”D27700″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Tim Wachelder

Tim Wachelder studeerde geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Tijdens zijn studie specialiseerde hij zich in Europese Expansiegeschiedenis. Behalve over koloniale geschiedenis schrijft hij ook over militaire, culturele en Nijmeegse geschiedenis. Sinds 2007 is hij webredacteur bij Historiën.

More Posts