19 mei 1536. Tower of London. Het lijden van Anna Boleyn als gevolg van de executie van haar broer George twee dagen eerder en haar veroordeling wegens overspel, hoogverraad en incest komt tot een einde. Die ochtend bestijgt ze het schavot, geeft een korte toespraak voor de menigte toeschouwers, knielt, wordt geblinddoekt door een van haar eigen hofdames en bidt. Het zwaard van de beul is scherp want de man is een expert. Één slag is genoeg: haar hoofd rolt.

Onthoofding van Anna Boleyn, Jan Luyken 1699. Onthalst. Kent u die uitdrukking?
Bron: Rijksmuseum.

Beschuldigingen van incest en verraad werden Anna Boleyn en haar broer fataal. Het verhaal van Anna en George, maar vooral van Anna, is nummer zes in de reeks van elf incestueuze relaties uit de geschiedenis. Wat ging er aan de veroordeling en executie van Anna Boleyn vooraf?

Anna Boleyn. Bron: wikimedia commons.

Huis Boleyn

Anna Boleyn was de tweede vrouw van koning Hendrik VIII van Engeland (1491-1547). Voordat ze koningin werd, was ze al enige jaren de minnares van de koning, die toen nog getrouwd was met zijn eerste vrouw Catharina van Aragon (1485-1536). Anna was welopgevoed, intelligent, aantrekkelijk en kwam uit een ambitieuze adellijke familie. Haar vader Thomas Boleyn gebruikte Anna en haar oudere zus Maria om zijn toch al aanzienlijke invloed bij de machtigen der aarde verder te vergroten. Voordat Hendrik zijn oog op Anna liet vallen, had hij ook al een affaire met Maria gehad. Anna slaagde er in om, nadat Hendrik het huwelijk met zijn eerste vrouw in 1533 annuleerde, zijn nieuwe koningin te worden.

Bron en copyright Historiën.

Hendriks obsessie met een mannelijke opvolger

Hendrik VIII. Bron: wikimedia commons.

Het had jaren geduurd voordat het Hendrik VIII lukte om het huwelijk met zijn eerste vrouw nietig te laten verklaren. De belangrijkste reden dat hij dit wilde is dat Catharina van Aragon er ondanks meerdere mislukte zwangerschappen en jong gestorven kinderen niet in was geslaagd om hem een mannelijke erfgenaam te bezorgen. Slechts dochter Maria (1516-1558) werd volwassen.

Sommige historici zijn van mening dat Hendrik aan syfilis leed en zo zijn vrouwen besmette en de kans op gezonde nakomelingen verkleinde. Het is echter niet helemaal zeker of hij de ziekte had.

Tudor dynastie

Hendrik VIII was er op gebrand de Tudor dynastie die begon bij zijn vader Hendrik VII voort te zetten via een mannelijke lijn. Vijftig jaar eerder had Hendriks vader een gruwelijke burgeroorlog, die het gevolg was van conflicterende aanspraken op de troon, beëindigd: de Rozenoorlogen (1455-1485).

Hendriks obsessie met een mannelijke erfgenaam zal op Anna Boleyn gedrukt hebben. Ze was alles behalve dom en wist wat er van haar verwacht werd. Hoe je het ook wendt of keert: de belangrijkste taak van een koningin was het baren van koningskinderen.

Elizabeth

Al dacht haar dochter Elizabeth, die in 1533 geboren werd uit het huwelijk tussen Anna en Hendrik, daar later mogelijk anders over. Elizabeth zou namelijk de geschiedenis in gaan als Elizabeth I, ‘The Virgin Queen’: de koningin die nooit trouwde en zelf de touwtjes in handen had. De Tudor dynastie stierf met haar. Dat dan weer wel.

Donkere wolken

Helaas lukte het Anna Boleyn niet om een zoon levend ter wereld te brengen. In 1534 had ze waarschijnlijk een miskraam. Donkere wolken pakten zich samen boven haar hoofd, maar het onweer barstte pas begin 1536 los.

Twee dramatische gebeurtenissen brachten een dodelijk proces op gang:

• 24 januari 1536 raakt Hendrik zwaar gewond tijdens een steekspel

• 29 januari 1536 krijgt Anna een miskraam van een jongetje

Na de zware val van zijn paard tijdens het toernooi werd Hendrik VIII nooit meer de oude. Zowel lichamelijk als geestelijk. Hij werd steeds dikker en zijn toch al aanwezige paranoia groter. Volgens de documentaire ‘Inside the body of Henry VIII’ raakten zijn hersenen mogelijk beschadigd waardoor zijn karakter blijvend veranderde. De gebeurtenissen die volgen wijzen in ieder geval op een wrede persoonlijkheid.

Vervolging van Anna Boleyn

Enkele maanden later begint de vervolging van Anna Boleyn. Waarom? Hoogstwaarschijnlijk wilde hij haar kwijt omdat ze hem ook al geen zoon schonk. Zijn slechte gezondheid sinds het ongeluk maakte dat hij alleen maar meer haast zal hebben gehad om een erfgenaam op de wereld te zetten. Stel dat hij stierf, dan zat Engeland mogelijk weer met opvolgingskwesties. De koning was Engeland.

Het voornemen om van Anna af te komen werd nog versterkt doordat hij zich aangetrokken voelde tot een van haar hofdames: Jane Seymour (±1508-1537).

Op 24 april 1536 gaf Hendrik zijn eerste minister, Thomas Cromwell (±1485-1540), opdracht om een rechtszaak tegen Anna Boleyn in gang te zetten.

Overspel

Het bewijzen van overspel was een goed middel om de koningin veroordeeld te krijgen. Hoe kreeg Hendrik (of Thomas) dat voor elkaar? Hij zocht pionnen die geofferd konden worden. Die vond hij binnen de persoonlijke huishouding van de koning en in de familie- en vriendenkring van Anna Boleyn.

De ene na de andere vermeende minnaar van de koningin (en Anna zelf) werd opgepakt en gevangen gezet in de Tower of London, die koninklijke kerker.

Een chronologie van beschuldigden

Achtereenvolgens werden de volgende personen gearresteerd:

• eind april: Mark Smeaton, muzikant in dienst van Anna
• 1 mei: Henry Norris, ‘Groom of the stool’ van de ‘Privy Chamber’
• 2 mei: Anna en George Boleyn, koningin en burggraaf van Rochford respectievelijk
• 3 mei: Sir Francis Weston, lakei van de ‘Privy Chamber’
• 3 mei William Brereton, kamerheer
• 5 mei: Thomas Wyatt, dichter en vriend van de familie Boleyn
• 5 mei Sir Richard Page, lakei van de ‘Privy Chamber’

Alle verdachten ontkenden dat ze minnaars van Anna Boleyn waren. Alleen Mark Smeaton bekende later alsnog. Mogelijk was die bekentenis uit hem gemarteld. De andere verdachten bleef marteling bespaard omdat ze allen van adel waren.

Slechts twee van de verdachten ontsprongen de dans: Thomas Wyatt en Richard Page. Zij zaten wel even gevangen, maar werden weer vrij gelaten. Misschien om aan te tonen dat het een eerlijke rechtszaak was en dat niet alle verdachten zo maar veroordeeld werden? Of ze hadden gewoon goede politieke connecties. Of beide.

Veroordelingen

12 mei. Mark Smeaton, Henry Norris, Sir Francis Weston en William Brereton werden op 12 mei 1536 schuldig bevonden aan seks/overspel met Anna Boleyn en ter dood veroordeeld.

15 mei. Anna Boleyn en George Boleyn werden op 15 mei afzonderlijk voor het gerecht gebracht.

Anna eerst. Omdat vier mannen al veroordeeld waren wegens seks met haar, was zij automatisch ook schuldig aan overspel. Dat was op zich al genoeg om ter dood veroordeeld te worden. Overspel door een koningin stond namelijk gelijk aan hoogverraad. De straf die er op stond was: dood op de brandstapel. Levend verbrand worden dus. Ze werd echter ook aangeklaagd wegens incestueus overspel met haar broer George, wat nog erger was. Bovendien zou ze samen met al haar minnaars een complot hebben gesmeed om de koning te vermoorden. Ondanks dat niets van dit alles bewezen kon worden, werd ze unaniem schuldig bevonden.

Doorgestoken kaart

Volgens mij stond de uitkomst van de rechtszaak van tevoren al vast. De enige ‘genade’ die Hendrik Anna toestond, was dat hij haar veroordeling tot dood op de brandstapel omzette naar dood door onthoofding.

Later die dag werd George Boleyn voorgeleid. De broer van Anna had zich, dankzij de invloed van zijn zus aan het hof in betere tijden, opgewerkt tot burggraaf van Rochford. Hij werd beschuldigd van verraad en incest met zijn zuster. Ook hij werd schuldig bevonden.

17 mei. Op 17 mei 1536 werden George en de andere vier veroordeelde minnaars van Anna Boleyn het schavot op gestuurd en onthoofd.

Waarom de beschuldigingen van incest?

Uit bovenstaande blijkt dat de beschuldigingen van overspel met haar vier zogenaamde minnaars ruim voldoende waren om Anna Boleyn uit de weg te ruimen.

Waarom vond Hendrik VIII het nodig om Anna en George veroordeeld te krijgen wegens incest? Om haar niet alleen te doden, maar ook haar reputatie te vernietigen. Op die manier was hij moreel boven zijn ex-vrouw verheven. En was de weg vrij voor zijn volgende pogingen om een mannelijke erfgenaam te verwekken.

Brief van Anna Boleyn

Uit een brief die Anna op 6 mei in gevangenschap schreef aan haar man blijkt dat zij zich bewust was van zijn voornemen om haar reputatie kapot te maken:

 …But if you have already determined of me, and that not only my death, but an infamous slander must bring you the enjoying of your desired happiness; then I desire of God, that he will pardon your great sin therein, and likewise mine enemies, the instruments thereof, and that he will not call you to a strict account of your unprincely and cruel usage of me, at his general judgment-seat, where both you and myself must shortly appear, and in whose judgment I doubt not (whatsoever the world may think of me) mine innocence shall be openly known, and sufficiently cleared.

My last and only request shall be, that myself may only bear the burden of your Grace’s displeasure, and that it may not touch the innocent souls of those poor gentlemen, who (as I understand) are likewise in strait imprisonment for my sake. If ever I found favour in your sight, if ever the name of Anne Boleyn hath been pleasing in your ears, then let me obtain this request, and I will so leave to trouble your Grace any further, with mine earnest prayers to the Trinity to have your Grace in his good keeping, and to direct you in all your actions. From my doleful prison in the Tower, this sixth of May;

Your most loyal and ever faithful wife, Anne Boleyn

Anna Boleyn onschuldig

De meeste historici hebben haar naam inderdaad gezuiverd van de aanklachten op basis waarvan zij veroordeeld is en ik sluit me graag bij hen aan.

19 mei. Anna Boleyn werd op 19 mei 1536 geëxecuteerd.

Een dag later trouwde Hendrik VIII met zijn minnares Jane Seymour. Zij zou niet de laatste van zijn ongelukkige vrouwen zijn.

Meer schandalige seks op Historiën

11 incestueuze relaties uit de geschiedenis (overzicht en inleiding)

Schandalige seks special

Bronnen

Bingham, John, Salacious claims of Anne Boleyn’s incest in Henry VIII documents placed online (telegraph.co.uk, 7 april 2009)

Hughes, Olga, “Pay for dinner?” “I incest”: Anne Boleyn, Lucrezia Borgia & Cersei Lannister (historybehindgameofthrones.com, 18 april 2014)

Putten, Don van der, Hendrik VIII: Engeland’s grootste koning (Historiën, 22 april 2015)

Ridgway, Claire, Sir Thomas Wyatt the Elder (theanneboleynfiles.com, 11 oktober 2010)

Wikipedia:
Anne Boleyn
George Boleyn
Thomas Boleyn

 [bol_product_links block_id=”bol_562b73d5a601c_selected-products” products=”1000004007431834,9200000046347779,1001004006420374,1001004002495824,9200000033036650,1001004002714638″ name=”Anna Boleyn” sub_id=”” link_color=”D68F00″ subtitle_color=”D6982D” pricetype_color=”FF642B” price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFBD7A” border_color=”D27700″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Tim Wachelder

Tim Wachelder studeerde geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Tijdens zijn studie specialiseerde hij zich in Europese Expansiegeschiedenis. Behalve over koloniale geschiedenis schrijft hij ook over militaire, culturele en Nijmeegse geschiedenis. Sinds 2007 is hij webredacteur bij Historiën.

More Posts