Op 28 mei 1932 werd de afsluitdijk gesloten na een monsterklus van vijf jaar. Nog een jaar later was de afsluitdijk klaar en in januari 1933 kon het eerste verkeer over de dijk van Den Oever in Noord Holland naar Friesland rijden.

1938 – De afsluitdijk is klaar. Bron: www.historizon.nl

Op 28 mei 1932, ’s middags om twee minuten over één om precies te zijn, werd de afsluitdijk gesloten. Vijf jaar was er aan deze monsterklus gewerkt met als resultaat dat de beruchte Zuiderzee het IJselmeer werd. Nog een jaar later was de afsluitdijk klaar en in januari 1933 kon het eerste verkeer over de dijk van Den Oever in Noord Holland naar Friesland rijden.

Drooglegging

Het levenswerk van Ir. Lely was geklaard. Zelf heeft hij dat niet meer mee mogen maken aangezien hij in 1929 overleden is, 3 jaren voor de voltooiing van dit werk. Plaatsen, wegen en gebieden zijn naar deze Nederlandse staatsman vernoemd: Lelystad in Flevoland, Lelydorp in Suriname, maar ook het Lelygebergte in Suriname en de autoweg Cornelis Lelylaan in Amsterdam. Dr. Ing. Cornelis Lely maakte in zijn leven het ontwerp voor de afsluiting en de gedeeltelijke drooglegging van de Zuiderzee.

Dit ontwerp heeft hij later in zijn tijd als kamerlid van de tweede kamer diverse keren aangedragen als wetsvoorstel, maar het heeft tot 1918 moeten duren voordat hij het wetsvoorstel als minister van waterstaat door het parlement kon loodsen. Toenemende voedseltekorten door de Eerste Wereldoorlog en overstromingen in delen van Noord-Holland, Friesland en Overijssel deden inzien dat een afsluiting van de Zuiderzee en de inpoldering om zodoende vruchtbare landbouwgrond te krijgen noodzakelijk was.

Zuiderzee

Begin van de aanleg. Bron: www.historizon.nl

De geschiedenis van de Zuiderzee begint al in het jaar 1275. Op 13 en 14 december teistert een zware stormvloed de kusten van de lage landen. Grote delen land verdwijnen voorgoed in de zee. Tientallen dorpen en nederzettingen worden van de kaart geveegd, en Friesland wordt plotseling door een zee gescheiden in Friesland en West-Friesland. Steden als Harlingen, Hoorn en Amsterdam komen aan zee te liggen. Naar schatting komen er meer dan 50.000 mensen om bij deze grootste ramp die Nederland ooit getroffen heeft. Na vele jaarlijks terugkerende kleinere overstromingen is het in 1570 weer raak met een combinatie van springtij met zware storm waarbij in de Allerheiligenvloed naar schatting 20.000 mensen verdrinken.

Vloed

En zo gaat het door, ondanks de dreiging van de zee blijven de mensen in deze streken proberen de vruchtbare landbouwgrond te benutten. De prijs die daarvoor betaald moet worden is soms zwaar. Met de kerstvloed van 1717 en de februarivloed van 1825 waarbij respectievelijk 14.000 en 800 mensen omkomen, begint het besef te groeien dat inpolderingen zoals in Zeeland al eeuwenlang gebeurde en zoals de Haarlemmermeer in 1852 de enige manier is om de terugkerende dreiging van de zee in te dammen.

Lely

Het sluitgat…. Bron:www.historizon.nl

Op 23 september 1854 ziet Cornelis Lely het levenslicht. Hij volgt de HBS en daarna ook de Technische Universiteit in Delft (de toenmalige Polytechnische school). Na diverse functies bij Rijkswaterstaat komt hij in 1886 dienst bij de Zuiderzeevereniging. Deze vereniging was in datzelfde jaar opgericht met als doel om de wenselijkheid en de haalbaarheid van de inpoldering en drooglegging van de Zuiderzee te onderzoeken. De scepsis voor dit idee was indertijd nog groot. Men voorzag grote problemen op allerlei gebied en ook financiers waren er voor dit idee nog bij het rijk nog bij de provincie te vinden.

Plan

In 1891 was het plan ‘Lely’ wat de afsluitdijk en een gedeeltelijke inpoldering van de Zuiderzee inhield gereed en werd dit voorgelegd aan de regering. In datzelfde jaar werd Cornelis Lely minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, en diende hij dus zijn eigen plan bij zichzelf in. Een commissie werd aangesteld om het idee te onderzoeken en die sprak zich in 1894 uit vóór een iets gewijzigd plan. Door diverse regeringswisselingen en omdat de scepsis voor dit plan nog altijd groot was bleef het plan liggen tot 1916. Lely was nu opnieuw minister van Waterstaat en de voedseltekorten gedurende de Eerste wereldoorlog evenals een watersnood in 1916 deden de publieke opinie omslaan. Het plan werd ingediend bij de Tweede Kamer die er in 1918 mee akkoord ging. In datzelfde jaar gaf ook de Eerste Kamer zijn fiat en kon het plan ten uitvoer gebracht worden.

Uitvoering

Zestien miljoen klinkers…. Bron: www.historizon.nl

Na enige jaren voorbereiding werd er in 1920 een aanvang gemaakt met de dijk tussen Noord-Holland en het eiland Wieringen een 2,5 km lange dijk door het Amsteldiep. Dit eerste stukje van de dijk kwam in 1924 gereed. Een goede test voor de echte dijk waaraan in 1927 een aanvang werd gemaakt.

Wilhelmina

Tientallen schepen lossen dag na dag, maand na maand hun lading in de lijn Wieringen en werkeiland Kornwerderzand. Schutsluizen en uitwateringsluizen verrijzen bij Den Oever en Kornwerderzand. Tussen 1928 en 1930 werken er dagelijks gemiddeld 4050 personen aan de dijk en tussen 1930 en 1932 zelfs 5130 personen. 5 jaar lang wordt er met man en macht gewerkt tot de dijk op 28 mei 1932 officieel dicht is. Tenminste voor de officiële plaatjes. Een dag eerder op 27 mei was de dijk al gesloten om er op die manier zeker van te zijn dat als koningin Wilhelmina de officiële handeling zou verrichten alles goed zou verlopen. Daarna werd de dijk weer doorgestoken waarna de eb en vloedstroom er weer een respectabel gat van maakten. En op zaterdag 28 mei 1932 was het dan officieel zover. De klus was geklaard het werk kon beginnen. Tienduizenden hectares IJsselmeer lagen te wachten om ingepolderd te worden.

Flevoland

De Wieringermeer was in 1930 al ingepolderd en direct na het sluiten van de dijk werd er ook een begin gemaakt aan het inpolderen van de Noordoostpolder welke in 1942 gereed kwam.  In 1950 begon men aan het huidige Flevoland. Daar liep men een jaar vertraging op wegens materieel dat ingezet moest worden voor het herstel van dijken in Zeeland na de watersnoodramp van 1953. Maar in 1957 viel ook de Oostelijk Flevopolder droog en in 1968 de Zuidelijke Flevopolder. Op de Markenwaard na is het ‘Plan Lely’ uit 1891 geheel uitgevoerd.

Arjan Segers

More Posts