Koningin Cleopatra VII (69 v. Chr-30. v. Chr) was de laatste koningin van Egypte en is van de bekendste figuren uit de Oudheid. Zij speelde een rol van betekenis in een belangrijk hoofdstuk uit de Romeinse en Egyptische geschiedenis. Tijdens haar bewind werden Rome en Egypte zeer sterk met elkaar verbonden door de relaties die de koningin onderhield met de Romeinse heersers Julius Caesar en Marcus Antonius.

Ptolemaeën

Het verhaal van koningin Cleopatra en haar bijzondere band met Rome begint al met de dynastie waaruit zij geboren werd, de Ptolemaeën. De voorvaderen van de latere koningin van Egypte onderhielden vanaf circa de tweede eeuw v. Chr. contacten met het Romeinse Rijk. De handel in graan speelde daarbij een belangrijke rol. De overvloed van water in de Nijl zorgde voor veel vruchtbaar land, waardoor Egypte zowel haar eigen mensen als die van de toenemende bevolking in Rome van voedsel en water kon voorzien.

Kwetsbaar

Rond de tweede eeuw v. Chr voerden enkele Ptolemaeische vorsten zeer slecht beleid waardoor de bodem van de schatkist steeds meer in zicht kwam. De Ptolemaeën-dynastie raakte in verval op het moment dat Rome zich ontwikkelde tot een wereldmacht. Door de zwakke interne situatie werd Egypte steeds kwetsbaarder voor buitenlandse bemoeienis. Ook in militair opzicht raakte het steeds afhankelijker van Rome. Net als zijn voorgangers voerde de vader van Cleopatra, Ptolemaeus XII Auletes, een pro-Romeins beleid. De meeste Ptolemaeische vorsten waren van mening dat er een goed contact moest bestaan tussen Egypte en Rome omdat het rijk anders snel veroverd zou worden door vijanden. Cleopatra nam de denkwijze van haar voorouders over. Zij wilde haar koninkrijk koste wat kost redden en zag ook het belang in van een goede band met Rome. Uiteindelijk vormden deze contacten de basis van de band tussen Cleopatra en Rome. Zij bouwde tijdens haar regeerperiode voort op het eeuwenlange contact tussen de Ptolemaeën en Rome.

Cleopatra en Caesar

Koningin Cleopatra schijnt een bijzonder geestige en intelligente vrouw te zijn geweest en sprak waarschijnlijk verschillende talen, waaronder het Latijn. Aan het Egyptische hof omringde de koningin zich met een entourage van hooggeschoolde politieke adviseurs, priesters, astronomen en architecten die haar adviseerden bij grote bouwprojecten.

In de periode dat de Romeinse generaal Julius Caesar in Alexandrië was leerde hij graag van de intelligente en welbespraakte geleerden in Cleopatra’s hofhouding. De Egyptische politiek, sociale leven, religie, literatuur, scheikunde en kunst was van invloed op het denken van de Romeinse heerser. Verschillende ideeën werden dankzij Caesar vanuit Alexandrië naar Rome gebracht. Zo zou Caesar via Cleopatra’s astronoom Sosigenes kennis hebben gemaakt met de 365 dagen kalender, die hij later in Rome invoerde. Alexandrië was destijds een prachtige stad vol prachtige en artistieke gebouwen. Caesar aanschouwde indrukwekkende piramides en sfinxen en zou door deze creaties het idee hebben gekregen om een zelfde soort stad te bouwen, een soort Alexandrië aan de Tiber.

Verering

In 46 v. Chr kwam Julius Caesar aan de macht in Rome. Om zijn machtige positie in Rome te tonen bouwde men een levensgroot bronzen standbeeld van de heerser. Iets dat niet gebruikelijk was in het Romeinse rijk, maar wel parallellen vertoont met de beelden in het Ptolemaeische Rijk die vaak werden opgericht als eerbewijs aan de koning. Onder het bewind van Caesar vond tevens de opening plaats van het Forum Julium, een gebouw gelegen naast het Forum Romanum.

Caesar vierde zijn machtsovername met de opening van het nieuwe Forum. Binnenin het Forum stond in het midden een standbeeld voor Venus, de godin van de liefde. Bijzonder genoeg stond naast Venus een beeld van Cleopatra. Voor Caesar was het een teken om aan te geven hoe belangrijk de Egyptische koningin voor hem was. Cleopatra en Caesar kregen zelfs een zoon, Caesarion. Maar hun relatie eindigde tragisch toen Caesar werd vermoord in 44 v. Chr.

Cleopatra en Marcus Antonius

Na de dood van Julius Caesar werd in de Romeinse Republiek het tweede triumviraat gevormd, bestaande uit Marcus Antonius, Octavianus en Lepidus. Het triumviraat hield in dat drie heersers verschillende delen van het Romeinse Rijk zouden besturen. Marcus Antonius werd het Oosten toegewezen. Zodoende kwam hij in contact met koningin Cleopatra. Het lukte koningin Cleopatra wederom een relatie te krijgen met een prominente Romein. De liefde tussen Cleopatra en Antonius leek werd bekroond met twee kinderen.

Het leven van Cleopatra en Antonius aan het hof van Alexandrië was het ‘unieke leven’. Het paar baadde in grote luxe. Elke dag leefden ze alsof het hun laatste was. Antonius zag zichzelf als de Griekse god Dionysus, de koning van de wijn en de roes.

– Auteur Diana E.E Kleiner over het liefdeskoppel Cleopatra en Antonius in Cleopatra and Rome

 

Culturele invloed

De culturele invloed van Cleopatra op Marcus Antonius was minder sterk dan bij Caesar. In de periode dat Marcus Antonius regeerde (rond 40 v. Chr.) waren Romeinse bouwprojecten vooral in handen van de elite. Antonius hield zich voornamelijk bezig met regeren en het opstellen van wetten en was niet bezig met het bouwen van monumenten. De Romeinse samenleving werd tijdens het bewind van Antonius dan ook weinig cultureel beïnvloed. Er kwamen geen speciale standbeelden in Rome voor Cleopatra zoals bij Caesar. Wel maakte Cleopatra van Marcus Antonius een man die hield van een luxe leefstijl in Alexandrië, en samen genoten ze van het leven tot het bittere eind.

Cleopatra en het tijdperk van Augustus

Het verhaal van Cleopatra eindigt met de Romeinse heerser Octavianus. In 30 v. Chr. kwam het tot een oorlog tussen Marcus Antonius en Octavianus. Octavianus was van mening dat Cleopatra teveel invloed had op Antonius. De zeevloot van Cleopatra en Antonius werd in 30 v. Chr. werd verslagen tijdens de Slag bij Actium. Cleopatra werd gevangen genomen door overwinnaar Octavianus, die met haar wilde paraderen in Rome. Ze wilde deze vernedering echter voorkomen en pleegde zelfmoord met een slang. Over Cleopatra’s zelfmoord in 30 v. Chr bestaan vele verhalen. Een van de legendes is dat een bewaker de overleden Cleopatra aantrof samen met een van haar dienaressen die zich ook had laten bijten. Hij vroeg aan Cleopatra’s stervende dienares Charmion: ‘Charmion, was dit de juiste manier?’ Charmion antwoordde: ‘Het is precies goed en passend voor een koningin die afstamt van zoveel koningen.’

De eeuwenoude Farao dynastie was ten einde, maar een nieuw hoofdstuk in de Romeinse geschiedenis was begonnen.

Erfenis

Na de dood van Cleopatra werd Egypte een provincie van Rome, terwijl Rome onder Augustus een keizerrijk werd. Egypte had eeuwenlang een Hellenistische cultuur gehad, wat een combinatie is van de Griekse en Egyptische cultuur. Omdat Egypte in 30 v. Chr een provincie werd van Rome kwamen er Hellenistische elementen in het Romeinse Rijk. Dat de Hellenistische cultuur naar Rome werd gebracht was te danken aan keizer Augustus. Nadat Egypte was veroverd transformeerde hij het Romeinse Rijk door Hellenistische elementen in de architectuur en kunst te gebruiken. Een van zijn motivaties hiervoor was dat Augustus de bouw van de monumenten zag als een soort teken van zijn overwinning op Egypte.

Ander bouwkundig bewijs voor het feit dat Augustus veel elementen uit Egypte haalde is de Ara Pacis, een Romeinse tempel die erg veel weg had van de Egyptische tempel in Dendera waarop Cleopatra en haar zoon Caesarion als goden waren afgebeeld. De cultuur in het tijdperk van Augustus werd gekenmerkt door een nieuw soort architectuur in Rome. De bouwstijl werd deels bepaald door elementen uit de Egyptische cultuur, zoals monumenten en obelisken. Dat was nog nooit eerder voorgekomen in Rome. Dit was de werkelijke culturele erfenis van Cleopatra.

Meer over Cleopatra en Egypte:

• Cleopatra’s vrouwelijke voorganger
• Pleegde Cleopatra zelfmoord met een giftige drank in plaats van een slang?
• Cleopatra en Caesar: een van de beroemdste liefdeskoppels uit de geschiedenis

Bronnen

• Foreman, Laura. Het Paleis van Cleopatra: Speurtocht naar een legende. Baarn: Tirion Uitgevers, 1999.
• Grant, Michael. Cleopatra. London: Weidenfeld and Nicolson, 1972.
• Jones, Prudence J. Cleopatra: The last pharaoh. London: Haus Publishing Limited, 2006.
• Kleiner, Diana E.E. Cleopatra and Rome. Cambridge, Massachusetts and Londen, England: The Belknap Press of Harvard University Press, 2005.
• Morgan, Julian. Cleopatra: Ruling in the shadow of Rome. New York: The Rosen Publishing Group, 2003.
• Roller, Duane W. Cleopatra: A biography. New York: Oxford University Press, 2010.

https://www.youtube.com/watch?v=YtKvRq8k1rc

https://www.youtube.com/watch?v=Jah6kgL7zbE

[bol_product_links block_id=”bol_5560504139e41_selected-products” products=”1001004006456459,1001004008987862,9200000022519907,1001004009695099,9200000021897066,1001004007654351,9200000042972895″ name=”Cleopatra” sub_id=”” link_color=”E94C00″ subtitle_color=”E94C00″ pricetype_color=”000000″ price_color=”E94C00″ deliverytime_color=”C20318″ background_color=”FFDF80″ border_color=”E94C00″ width=”366″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]