De Kelten, geschiedenis van een Europees volk

De Kelten leven voort. Hun verdeeldheid blijkt hun macht, zo is uit de geschiedenis van dit volk te leren.

dekelten.jpgWat hebben uitgevers toch met titels als De Vikingen, De Etrusken, De Germanen en De Middeleeuwen. Herhaaldelijk duikt een dergelijke titel op in de lijst met te verschijnen boeken. De combinatie van het lidwoord de en een eigennaam van een volk, periode of gebeurtenis is duidelijk en suggereert dat de lezer een definitief, compleet beeld voorgeschoteld krijgt. Dit laatste wekt bij mij altijd enige verontrusting, want ‘compleet beeld’ en ‘geschiedenis’ zijn geen begrippen die samengaan.

In 2005 verscheen in Nederlandse vertaling De Kelten, de geschiedenis van een Europees volk van John Haywood. Een titel om sceptisch bij te zijn. Is dit boek wel de moeite waard?

Keltische wereld geen eenheid

Daarover geen twijfel; het boek is zeker de moeite waard. Het biedt een interessant overzicht van de omzwervingen, veroveringen en verliezen van de Keltische volkeren. Ja, volkeren, want dat er geen de Kelten waren, maar een aantal volkeren die als gemeengoed de Keltische taal hadden, is voor de auteur John Haywood juist een belangrijk aandachtspunt.

“De Keltische wereld was geen eenheid en de sociale structuur ervan hing tot op zekere hoogte af van de omgeving en de beschikbare bestaansmiddelen.”

Zijn these is dat de onderlinge verdeeldheid van de Kelten hun kracht was, aangezien dit hen behoedde voor een totale overheersing door veroveraars zoals de Romeinen, Angelsaksen, Normandiërs en Engelsen. Die losse stammen met hun eigen leiders waren immers moelijk in het gareel te krijgen. Hierdoor verklaart hij dat de Kelten, ondanks dat zij teruggedrongen zijn tot in de hoeken van Europa, de mogelijkheid hebben gezien om te overleven.

Aanwinst

Mijn positieve oordeel heb ik opgemaakt na het lezen van het boek. Maar bij het bekijken op de plaats van aanschaf moet al blijken of het boek een aanwinst is voor de bibliotheek. Zo’n oordeel mag niet afhangen van een weinigzeggende titel.

Een aantal toetsstenen helpt bij de beoordeling of een publicatie de moeite waard is.

1. Het is interessant om te lezen wie de schrijver is. Meestal staat dit op de achterzijde. Is het onderwerp zijn specialisme; heeft hij meer gepubliceerd?

2. Het is in de gevallen dat het gaat om een vertaling raadzaam om te kijken naar de oorspronkelijke titel. Soms is het een letterlijke vertaling; soms wordt duidelijk dat de schrijver een detailstudie biedt over een bepaald aspect, periode of streek.

3. De vormgeving is een interessant ijkpunt. Het lettertype, de lettergrootte en de witranden kunnen soms verraden dat er eigenlijk weinig wordt geschreven. Illustraties kunnen ook prima dienen om een zwakke inhoud te verdonkeremanen. Waarop baseert de koper immers zijn keuze in de winkel, vaak op het uiterlijk. Paginagrote foto’s van archeologische vondsten en schilderijen uit de romantische negentiende eeuw gaan erin als koek, maar de vraag is of de lezer daar wijzer van wordt.

4. Bekijk de inhoudsopgave. Hieruit blijkt of een boek een duidelijke opbouw heeft, chronologisch of thematisch, of dat er sprake is van een hak-op-de-tak inhoud waarbij ieder onderwerp wordt aangestipt, maar slechts oppervlakkig wordt beschreven. Ook vertelt de inhoudsopgave iets over de toon van een boek.

5. De literatuurlijst achterin is veelzeggend. Heeft de schrijver zich gebaseerd op een handjevol titels of op publicaties van een halve eeuw oud dan zal het boek zeker geen overzicht bieden van de laatste stand van zaken op wetenschappelijk gebied. Als laatste: lees! Een korte frase verraadt of de auteur niet alleen kennis van zaken heeft, maar ook of hij kan schrijven. Met name de inleiding leent zich daar goed voor. Daarin zal het doel van de studie en de inhoud van de publicatie kort en bondig moeten worden samengevat. Slaagt de schrijver daarin dan zal het met de duidelijkheid en de leesbaarheid in de rest van het boek wel goed zitten.

John Haywood

Aan de hand van bovenstaande criteria zal ik beoordelen of John Haywoods De Kelten al in de winkel overtuigt of pas na lezen.

1. John Haywood is verbonden aan de universiteit van Lancaster en is lid van de Royal Historical Society of Great Britain en heeft meer dan een dozijn studies over Oudheid, Middeleeuwen en de wereldgeschiedenis op zijn naam staan. Hoewel uit zijn bibliografie een veelzijdig spectrum van onderwerpen naar voren komt, blijkt dat de Kelten inderdaad zijn bijzondere aandacht hebben. Eerder verzorgde hij The historical atlas of the Celtic World (2001).

2. Het boek heeft in het Engels als titel: The Celts, Bronze Age to New Age. Hoewel nog steeds naar voren komt dat het om een overzicht van de geschiedenis der Kelten gaat, blijkt dat de auteur zich richt op de lezer die vertrouwd is met de verschillende periode-indelingen in de geschiedenis.

Aangezien het maken van een vertaling de nodige tijd kost, is de publicatie geruime tijd eerder in de oorspronkelijke taal verschenen. Ook hier kan Internet uitkomst bieden. Misschien is er reeds een recensie verschenen.

3. De Kelten is op een sobere wijze uitgegeven. Tekst vormt het grootste deel van de inhoud. Voorin staan vijf kaarten die de lezer houvast geven bij het lezen. Zwart-witfoto’s, die niet altijd even duidelijk zijn, vormen eveneens onderdeel van het geheel. Geen druiden; woest uitziende krijgers of schatten van goud die van de bladzijden spatten, maar afbeeldingen waarop de tekst direct betrekking heeft.

4. De inhoudsopgave maakt duidelijk dat de indeling chronologisch is en in de latere hoofdstukken ook geografisch zijn opgemaakt. De paginanummers achter de paragrafen verraden dat er geen sprake is van oneindige lappen tekst. Voldoende tussenkopjes verhogen veelal de leesbaarheid. Wat ook zal opvallen bij bestudering van de opgave is dat de studie de volledige tijdspanne van het bestaan van de Kelten omvat, maar dat veel aspecten over de Kelten niet ter sprake komen. Alleen in hoofdstuk 3 wordt aandacht besteed aan de godenwereld, riten zoals mensenoffers en kunst. Dit is geen zwaktebod van de auteur, want deze onderwerpen zijn in tal van publicaties beschreven. Wel onderschrijft het de idee dat de titel niet te letterlijk moet worden genomen.

Hierboven wordt gesteld dat de inhoud ook iets over de toon zegt van een boek. In dit geval blijkt dat representatief. De titels van hoofstukken en paragrafen zijn kort en helder en ook de tekst kent weinig literaire opsmuk of nodeloze historische vaktaal. De ervaring die Haywood heeft in het schrijven van historische werken voor een breed en jeugdig publiek is duidelijk te merken in De Kelten.

5. Hoewel de bibliografie beperkt is, blijkt hieruit direct dat de auteur zich beweegt in de huidige wetenschappelijke wereld die zich bezighoudt met de Kelten. Vele van de genoemde studies zijn het laatste decennium verschenen.

Overwinning en assimiliatie 

Ten slotte, zal het lezen van een korte tekst moeten overtuigen van de kwaliteit. Zoals gezegd, is de inleiding geschikt om een oordeel te kunnen geven. Op de eerste van de vier bladzijden tellende inleiding, geeft de auteur direct aan dat zijn interesse ligt bij het succesvolle verzet tegen overwinning en assimilatie, in tegenstelling tot vele historici die juist het verlies van de Kelten en het verdwijnen van Keltische volkeren uit de geschiedenis bestudeerden.

Met voorbeelden werkt hij uit dat juist goed georganiseerde, gecentraliseerde staten gevaar liepen om snel en volledig veroverd te worden en “dat het gebrek aan eenheid onder de Kelten geen doorslaggevende zwakheid betekende.” Aan het eind van de inleiding vat hij zijn stelling nog eens samen. De lezer wordt dus goed voorbereid wat hij inhoudelijk kan verwachten en de helderheid waarmee dat gebeurt, is representatief voor de leesbaarheid.

Het systeem dat hierboven staat, kan een hulp zijn bij het kiezen tussen wel of niet aanschaffen. Want hoe het budget en de honger naar leesvoer ook is, het boekenaanbod over de Kelten is te vol om alles aan te schaffen. Degenen die graag een mooi plaatjesboek hebben en zich niet teveel bekommeren om (de juistheid van) de tekst, moeten gewoon op het oog afgaan. Indien wetenschappelijke diepgang en goede leesbaarheid worden gezocht, dan zal voor degenen die geïnteresseerd zijn in de Kelten, John Haywoods publicatie een aanwinst zijn.

Haywood, J.,

De Kelten, de geschiedenis van een Europees volk

(Amsterdam 2005).
ISBN-nummer 90-430-1086-3. Uitgeverij Pearson Education Benelux BV

[bol_product_links block_id=”bol_5bba4a05c134d_selected-products” products=”1001004001464527,1001004006548313,9200000072181837,9200000048360922,1001004000928974″ name=”John Haywood” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FF9C38″ border_color=”D21C00″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”1″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Leon Mijderwijk

Leon Mijderwijk (1975) studeerde voor Leraar Geschiedenis 2e graads aan de HU en deeltijd Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Zijn aandacht gaat uit naar de vroege middeleeuwen, in het bijzonder van Engeland. Hij schreef artikelen en recensies voor Westerheem, Archeologie Magazine, So British & Irish, Muntkoerier en Filatelie. Leon is redactiemedewerker van het Detectormagazine en Historiën-redacteur. Hij onderhoudt contact met diverse uitgeverijen, archeologen en historici.

More Posts

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Schrijf je in voor TOEN!