De Val van de Muur en de Afbraak van de Welvaartsstaat

De val van de Berlijnse Muur is onlangs groots gevierd. Maar valt er wel wat te vieren, nu een nieuwe Koude Oorlog dreigt?

Vijfentwintig jaar geleden viel de Berlijnse Muur na een bestaan van nog geen drie decennia. Achteraf bezien Best kort voor zo’n bouwwerk. In 1961 was de regering van de Duitse Democratische Republiek (‘Oost-Duitsland’) in Berlijn begonnen met de bouw van een muur langs de grens met het westelijke gedeelte van de stad, dat bezet werd door Franse, Britse en VS-troepen. Niets anders symboliseerde de Koude Oorlog zozeer als de Berlijnse Muur. Met de afbraak van de muur kwam ook symbolisch een einde aan de Koude Oorlog. Hoewel, naar aanleiding van de nog altijd onopgehelderde ramp van de MH17 doet de Europese Unie, op aandringen van het regime Obama, en ten koste van de eigen industrie en landbouw, mee met een beleid dat veel weg heeft van een nieuwe koude oorlog. Alle gejubel over de Val van de Muur vind ik daarom nogal vreemd. Waarom jubelen over het einde van de Koude Oorlog en het begin van een “Nieuw Tijdperk” wanneer dat  zoveel weg heeft van het oude?

Peace Lines en The Green Zone

Temidden van alle aandacht voor de verdwenen Berlijnse Muur, zou je bijna vergeten dat elders inmiddels ook muren zijn verrezen, die qua grimmigheid, symbolische waarde en traumatiserende uitwerking de Berlijnse Muur zouden kunnen overtreffen. Wat te denken van de muur die de Engelsen in Belfast hebben opgericht om protestanten en katholieken uit elkaar te houden? Die muur (“Peace Lines”) staat er al sinds 1969, inmiddels dus vijfenveertig jaar, bijna een halve eeuw. Of de muur die VS in Bagdad hebben gebouwd om hun installaties (Green Zone) te beschermen tegen de woede van het veroverde en gekoloniseerde Iraakse volk? Frappant trouwens dat die Engelssprekenden zo’n voorliefde hebben voor Green en Peace, ook of misschien juist wanneer ze geen verband houden met “groen” en “vrede”, behalve dan in de betekenis van “vrede” waar de Romeinen zo verzot op waren: de vrede van het kerkhof.

belfast_peace_line

De Belfast Peace Line. bron: wikimedia commons

De zwaarbewaakte  Green Zone en de luchthaven van Bagdad. bron: wikimedia commons

De zwaarbewaakte
Green Zone en de luchthaven van Bagdad. bron: wikimedia commons

West Bank Barrier

Dan is er nog de “West Bank Barrier” een eufemisme voor de langste echte muur tussen twee gebieden. Deze muur, begonnen in 1994 en inmiddels bijna 500 kilometer lang en 8 meter hoog, is pas voor tweederde af, overtreft in alle opzichten de Berlijnse Muur. Misschien is dat wel een van de redenen dat zo velen nu bij het vijfde lustrum de gelegenheid zo grif te baat nemen om te jubelen over de val van de Berlijnse Muur: het leidt de aandacht een beetje af van die andere “Muur van de Schande” in het Nabije Oosten.

west_bank_barrier

De West Bank Barrier….net zo ondoordringbaar als de Berlijnse Muur. bron: wikimedia commons

Mexico-United States Barrier

Dan is er nog de “Mexico-United States Barrier,” een verlengde versie van de Israëlische Muur, weliswaar nog grotendeels uitgevoerd in ijzeren raamwerk, gaas, prikkeldraad en greppels, maar met reeds flinke stukken in beton. Langs een grens van in totaal ruim drieduizend kilometer lang. Sinds 2000 hebben hier ongeveer vijfduizend mensen de dood gevonden, heel wat meer dan de doden die de Berlijnse Muur heeft geëist.

De Berlijnse Muur is gevallen maar er zijn weer andere muren voor in de plaats gekomen. Tientallen. Wat bijvoorbeeld te denken van de muren waarmee de VS hun ambassades en consulaten in het buitenland plegen te omgeven? Wie het met eigen ogen wil zien moet maar eens in Den Haag naar de VS-ambassade gaan kijken of in Amsterdam naar het VS- Consulaat-Generaal.

De zwaarbewaakte grens tussen Mexico en de Verenigde Staten bij de plaats Nogales. bron: wikimedia commons

De zwaarbewaakte grens tussen Mexico en de Verenigde Staten bij de plaats Nogales. bron: wikimedia commons

Val van de Muur: werkelijke betekenis

De Koude Oorlog kwam weliswaar ten einde, maar wordt nu weer flink opgestookt door het regime in Washington. De vazalstaten van de NATO volgen gedwee, ook wanneer dat niet in hun belang is. Koude Oorlog als vanouds dus. Het opgewonden gekakel over een Einde van de Geschiedenis zoals we dat tot vervelens toe hebben moeten horen naar aanleiding van de zotte uitspraak van Fukuyama, blijkt inmiddels ook niet veel meer geweest te zijn dat dat: gekakel.

Maar wat is dan wel de betekenis van de Val van de Muur? Kijk vooral eens goed om u heen en wat ziet u dan? U ziet onder andere privatisering van spoorwegen, gas, water, elektra, telefoon, gezondheidszorg, ouderenzorg, kwaliteitscontrole, ja van wat niet eigenlijk? U ziet ook zwendel in de wetenschap, journalistiek, gegraai aan de top van bestuurlijk en ondernemend Nederland (en daarbuiten) en extravagante bonussen. U ziet corruptie in de rechtspraak en de advocatuur. U ziet zwendel en geknoei door boekhouders, accountants, banken en verzekeringen. En alles op een nooit eerder vertoonde schaal en van een nooit eerder waargenomen frequentie.

Simpel gesteld, de Val van de Muur heeft de weg vrijgemaakt voor het neoliberale model, waarvan het evangelie sindsdien ook is omarmd door de Europese sociaaldemocraten (PvdA, SPD, Labour, PS, PSOE, etc.). Daarmee heeft het socialisme in heel Europa in feite verraad gepleegd jegens zijn traditionele electoraat. Terwijl de verzorgingsstaat vervolgens stap voor stap werd afgebroken met verwijzing naar allerlei fraaie begrippen als flexibilisering en liberalisering, zochten de trouwe kiezers van de socialistische partijen naar andere vertegenwoordigers van hun belangen. Die vonden zij voor een belangrijk deel in Janmaat, Fortuyn, Le Pen, Wilders, Haider, Dewinter, De Wever, en andere kopstukken van “nieuw-rechts”.

Einde van het socialisme in Europa

Maar waarom zouden de Europese socialisten toch hun oude idealen hebben begraven en slechts de kleur, symbolen, leuzen en retoriek van weleer hebben behouden? Me dunkt, omdat de Val van de Muur ook de teloorgang inluidde van het “reëel bestaande socialisme” in Europa. Tot dat moment konden arbeiders in West-Europa in hun niet aflatende streven naar betere arbeidsvoorwaarden altijd wijzen naar Oost-Europa, waar veel arbeiders daadwerkelijk uitstekende leef- en werkomstandigheden genoten. Met behulp van de socialisten trachtten zij soortgelijke omstandigheden te verkrijgen in het “Vrije Westen.” De Europese socialisten zijn dan ook gedurende de Koude Oorlog te beschouwen als het ideale bolwerk tegen het communistische gevaar. Zodra dat gevaar was verdwenen, viel ook de politieke bestaansreden van de socialisten in het Westen weg. Vandaar dat zij gewoon een rechtse partij werden in alles behalve in naam.

Invoering van het neoliberale model

Anders gezegd, door de Val van de Muur kwam eindelijk de weg vrij voor de invoering in Europa van het economische model dat sinds jaar en dag in de VS geldt: een neoliberaal klimaat waarin de echt grote ondernemingen en banken het voor het zeggen hebben, en waar ook de staat de speelbal is van deze bedrijven. Hetzelfde model dat in de jaren 1922-1943 in Italië, en van 1933 tot 1945 in Duitsland heerste: vrij spel voor de grootste bedrijven terwijl de staat de maatschappij in het gareel houdt met een combinatie van brood, spelen en repressie.

Wie er nog aan twijfelt, moest zich eens verdiepen in de manier waarop de Europese Unie functioneert. Niemand kan inmiddels nog volhouden dat dit systeem iets met democratie, burgerrechten of vrijheid van doen heeft. Zonder de Val van de Muur was dat allemaal niet mogelijk geweest. Misschien is dat wel de belangrijkste verklaring voor de aandacht die aan de Val van Muur wordt besteed: het leidt de aandacht af van de werkelijke gevolgen.

[bol_product_links block_id=”bol_5469b436a236e_selected-products” products=”1001004010920349,1001004004539379,1001004004934999,1001004009604419,666885202,9200000035607514″ name=”muur” sub_id=”” link_color=”E94C00″ subtitle_color=”E94C00″ pricetype_color=”000000″ price_color=”E94C00″ deliverytime_color=”C20318″ background_color=”FFDF80″ border_color=”E94C00″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Hans Vogel

Hans Vogel (PhD University of Florida, 1987) Historicus. Werkte 20 jaar lang als universitair docent geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig verbonden aan de ESEADE Universiteit in Buenos Aires. Auteur van onder andere Geschiedenis van Latijns-Amerika (Utrecht: Spectrum 1983), Duizend miljoen maal vervloekt land: de Hollandse Brigade in Spanje, 1808-1813 (Amsterdam: Meulenhoff 1991, samen met J.A. de Moor), Een Oorlogsman van dezen tijd en een beminnaar der sexe. Autobiografie van Casimir graaf von Schlippenbach (1682-1755), (Augustus, 2007, samen met Marjan Smits) en Toekomstland. Europeanen op reis in Argentinië tijdens de gouden jaren, 1880-1930 (Amsterdam: Atlas, 2010, samen met Marjan Smits). Heeft samen met Wouter Put de geschiedenissite: www.studybuddy.nl Specialismen: Geschiedenis van Latijns-Amerika, Europa, Militaire Geschiedenis.

More Posts

Schrijf je in voor TOEN!