Enige tijd terug werd bekend dat de beurshandelaar Madoff zijn klanten voor 65 miljard had opgelicht. De Romeinse consul en schrijver Gaius Petronius wist het bijna tweeduizend jaar daarvoor al:  Mundus Vult Decipi: de wereld wil bedrogen worden.

Al in de eerste eeuw na Christus schreef  de beroemde Romeinse satiricus Petronius  zijn beruchte zin ‘de wereld wil bedrogen worden’  op in zijn boek Satyricon. Lang voor de prachtige verfilming van Satyricon door Fellini dus.  Het zou nog eeuwen duren voordat Madoff geboren werd, maar leugen en bedrog kende men toen ook al lang. 

Een ander beroemd historisch voorbeeld van bedriegerij doormiddel van illusie is de schelmenstreek van de Pruisische ‘korporaal’ van Köpenick.  Het onbeduidende kleermakertje Wilhelm Voigt had in 1906 zelf een korporaalsuniform gemaakt en vervolgens  met een vervalst document “auf allerhöchsten Befehl”  het commando overgenomen van twee patrouilles gardesoldaten. Vervolgens ging hij met hen naar het stadhuis van Köpenick waar hij de plaatselijke gendarmes opdracht gaf de omgeving af te zetten. Kort daarna liet hij burgemeester Langerhans arresteren en nam 4000 Mark mee uit de gemeentekas. Hoewel het kleermakertje geen enkele band had met het leger, was hij er met behulp van zijn zelfgeknutselde uniform in geslaagd om bij iedereen de illusie te wekken dat hij een leidinggevende officier was. De schijn won het van de realiteit met alle gevolgen van dien. De Pruisische kranten stonden er wekenlang vol van. Niemand begreep hoe het mogelijk was geweest, op keizer Wilhelm II na. Die zei over het incident: “Prachtig. Dit voorval laat precies zien wat discipline inhoudt. Onze soldaten hoeven maar een uniform te zien en ze staan al in het gelid. Geen andere natie ter wereld doet ons dat na.”

Zelfs na zijn dood nam het kleermakertje van Köpenick de wereld nog een keer in de maling. Toen hij in 1922 in zijn laatste woonplaats Luxemburg begraven werd, vroegen de daar gestationeerde Franse militairen aan de volgers in de begrafenisstoet wie er ter aarde besteld werd. Toen de aanwezigen zeiden dat het ging om de laatste reis van de “Le Capitaine de Coepenick”, aarzelden de Franse soldaten geen moment en bewezen het stoffelijk overschot van de kleermaker de ‘gepaste’ militaire eer. De korporaal van Köpenick had het hem weer gelapt. Hij liet Magere Hein nog één keer lachen en toonde aan dat illusie de ware heerser is van deze wereld. Het Hindoeïstische Maya regeert het leven overal.

Ook de zogenaamde beurscrisis waar we tegenwoordig in schijnen te zitten, heeft maar weer eens bewezen dat de mensheid vandaag de dag nog steeds bedrogen wil worden: Mundus Vult Decipi.  Ons hele economische systeem was gebaseerd op de verwachting dat de economie permanent zou groeien, terwijl iedere onbenul kan inzien dat zoiets onmogelijk kan blijven duren. Ooit zullen de grondstoffen waar de industrie op draait uitgeput raken, het milieu zo verslechteren, dat er niet meer in te leven valt of het vertrouwen in de markt verdampen zoals nu het geval is. Een bijziende Mandril met Alzheimer kan nog zien dat er eens een terugslag zal komen.
Maar nee hoor, de regeringsleiders en bedrijfsbonzen dachten het beter te weten en zetten een neo-liberale wereld-economie op touw, die nu in elkaar ploft als een slecht bereide cake. Iedereen lachte jarenlang romantici en Marxisten uit om hun naïviteit. Het geld groeide op de beurs immers toch aan de bomen. In het westen waren we tenslotte allemaal opnieuw ‘gelukkiger’ geworden omdat we weer meer hadden geproduceerd en geconsumeerd. Dit alles ten koste van de natuur en het milieu, maar dat kon bijna niemand iets schelen. Aldous Huxley had het al voorzien in zijn roman Brave New World, maar niemand die er conclusies uit trok.

Nu het even een klein beetje tegenzit en er een onbeduidende correctie plaatsvindt op de jarenlange overconsumptie, stort de ene na de andere bank en autoproducent in. Over een instabiel systeem gesproken! En nu die Dikke Deuren van bedrijfsbonzen de rekeningen niet meer kunnen betalen, moeten ze ineens gered worden door de overheid waar ze juist altijd zo op afgaven. Als echte huilebalken komen ze hun hand ophouden bij ome Bos, Speedy Sarco of Boring Brown. En de overheid voelt zich nog verplicht ook om hen te steunen omdat ze zelf tenslotte mede dit onnozele en onvolwassen systeem hebben gecreëerd of ondersteund. Zelfs sociaal-democraten stonden de vrije markt jarenlang toe te juichen.

De Zimbabwaanse president Mugabe kreeg zware kritiek uit ‘democratische’ hoek omdat hij de geldmachine extra liet draaien om de inflatie te bestrijden, terwijl het oh zo zuivere westen nu zelf de geldpersen aanzet, omdat zijn lullige kleptocratische systeempje door de ‘beurscrisis’ is gecrasht. Als de overheid en de bedrijfsjongens guts, lef of panache zouden hebben, lieten ze het hele systeem alsnog in elkaar storten. “Dat moet overgelaten worden aan de markt” was immers jarenlang het mantra van de politiek en het bedrijfsleven. Voor praktisch alles was de toverformule: privatisering. Kortzichtig? Welnee, gezonde bedrijfsvoering heette dat. Maar nu er ‘crisis’ is, kunnen de zwakkelingen de echte vrije markt opeens niet aan. Waarom laten we het nu dan nu niet over aan de markt? Dat was toch zo heilzaam? Nu het markt-denken allemaal flauwekul is gebleken, durven ze de consequentie niet te nemen, hoewel het prima zou zijn voor een evenwichtiger markt. De natuur zal er bovendien wel bij varen. Zwakker en laffer gedrag van overheid en bedrijfsleven is amper mogelijk. Grote monden als het goed gaat, maar als het tegenzit liggen de bobo’s te huilen in een hoekje. Zeer bedenkelijk allemaal.

Eigenlijk moeten we mensen als Bernard Madoff, Nick Leeson en Jerome Kerviel dankbaar zijn, omdat het uiteindelijk vijanden van het ongebreidelde spierballen-kapitalisme zijn gebleken. Als ware Robin Hoods hebben ze de maar al te vrije markt geplunderd waar iedereen bij stond. Madoff was een grote, graag geziene meneer op Wallstreet, terwijl hij ondertussen de miljarden door het toilet spoelde. Het is bijna een Dadaïstische grap. De Dadaïstische kunstenaars zeiden indertijd immers dat ze tegen de kunst waren, maar maakten daar ondertussen wel nieuwe kunst van. Madoff deed zich juist voor als kapitalist, maar maakte ondertussen geld zoek in plaats dat hij het verdiende. Een schitterend voorbeeld van anti-markt denken. Een prachtig kapitalistisch koekje van eigen deeg, geserveerd op kleptocratische wijze. Het lijkt allemaal een beetje op Jerzy Kosinski’s film Being There die ook gaat over het aan de top komen door het wekken van een schijnbaar goede, maar eigenlijk inhoudsloze, indruk. Humanist Erasmus had gelijk toen hij zei dat in onze wereld niks is wat het lijkt.

Zwendelaars als Madoff laten zien hoe hol, kortzichtig, instabiel, onnozel, naïef en stupide het markt-denken in elkaar zit. Dergelijke kwajongens maken duidelijk dat de economie grotendeels virtueel en illusoir is. Papieren winsten blijken uiteindelijk niet meer waard te zijn dan het papier waarop ze afgedrukt staan.

Momenteel worden er door overheden duizenden miljarden euro’s in de economie gepompt. Wat gaat daar nu weer mee gebeuren? Gaan al die euro’s en dollars ook weer verdampen, zorgen ze misschien voor gigantische inflatie of worden ze a la Madoff gewoon door het toilet getrokken? Niemand die het weet. Ook de zogenaamde economie-experts niet. Praktisch niemand van hen had immers de beurscrisis zien aankomen. Dergelijke financiële experts verstaan hun vak tenslotte alleen maar zolang het goed gaat met de financiën.

Professor  Dr. Robin Hood

Redactie Historien

More Posts