Helene Kröller-Müller: woensdag weetje
Helene Kröller-Müller wordt op 11 februari 1869 geboren als Julie Emma Laura Helene Müller in Horst, Duitsland. Ze trouwde op 15-5-1888 met Anthony George Kröller. Als Helene Kröller-Müller kennen we haar als naamgeefster van museum Kröller-Müller in Otterlo.
In mij leeft heel sterk de overtuiging dat wij menschen op deze aarde zijn, niet om met elkander oorlog te voeren en elkander te hinderen, zooals het tegenwoordig wel eens den schijn heeft, maar om elkander te helpen en te ondersteunen, een ieder naar eigen vermogen, want wij allen zijn op deze hulp en ondersteuning aangewezen. Niemand onder ons is iets uit eigen kracht alleen.
In: Helene Kröller-Müller, Beschouwingen over problemen in de ontwikkeling der moderne schilderkunst (1925).
Kröller-Müller opent in 1938
Het Kröller-Müller Museum opende op 13 juli 1938 haar deuren. Vanaf dat moment konden bezoekers de kunstverzameling die Helene Kröller-Müller in dertig jaar tijd bijeen bracht, bewonderen.
Hoe ontwikkelde zij zich tot verwoed verzamelaar van (moderne) kunst?
Helene Müller en haar man Anton Kröller. Bron: wikimedia commons.
Mecenas van moderne kunst
Helene Müller was de dochter van zakenman Wilhelm Heinrich Müller en Emilie Neese. Hoewel zij lerares wilde worden, vond haar vader het een beter idee om haar aan de man te brengen. Hij koppelde zijn achttienjarige dochter aan de broer van zijn Rotterdamse compagnon Wim Kröller: Anton. Een half jaar later gingen Helene en Anton in Rotterdam wonen.
Ondanks dat het een verstandshuwelijk was (zoals vaak gebruikelijk in die tijd), lijkt het echtpaar Kröller-Müller redelijk gelukkig met elkaar te zijn geweest. Onder invloed van zijn vrouw ontwikkelde Anton zich ook tot een kunstliefhebber.
Dankzij het vermogen dat haar man vergaarde in handel en scheepvaart kon Helene Kröller-Müller een veelzijdige verzameling negentiende- en twintigste-eeuwse kunst aanleggen. De honderden schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh (1853-1890) vormen de kern hiervan.
Tentoonstelling Van Gogh & Co
In het kader van het Van Goghjaar 2015 is tussen 25 april 2015 en 27 september 2015 de tentoonstelling Van Gogh & Co te zien in het Kröller-Müller Museum.
Adviseurs
Helene Kröller-Müller liet zich graag adviseren over kunst door enkele geestverwanten:
- Kunstenaar, verzamelaar en handelaar Henk Bremmer (1871-1956)
en - Surrogaat zoon en huisvriend Sam van Deventer (1888-1972)
Sam van Deventer
Uit de biografie van Eva Rovers uit 2010 komt Helene Kröller-Müller naar voren als een strenge autoritaire vrouw, die meestal kreeg wat ze wilde. Zij kreeg onder ander inzicht in de 3400 brieven die Helene schreef, waarvan er vele gericht waren aan Sam van Deventer.
Sam van Deventer werkte in het bedrijf van Anton Kröller en kwam zo in contact met Helene. Zij vond in hem de perfecte sparring partner om zich mee in kunst te verdiepen. Hij ontwikkelde zich tot huisvriend.
Bovendien laat Eva Rovers op basis van de correspondentie tussen Sam en Helene zien dat hij verliefd op haar was. Een liefde die platonisch bleef, omdat zij die liefde niet beantwoordde. Wel was Sam haar zielsverwant.
Behalve huisvriend en aanbidder was Sam van Deventer een soort stiefzoon van Helene. Zij waardeerde hem vanwege zijn kunstkennis meer dan haar eigen kinderen (drie zoons en één dochter). Hij compenseerde de tekortkomingen die de kinderen volgens haar op dat gebied hadden.
Henk Bremmer
Gelukkig voor Helene Kröller-Müller was haar dochter Helene junior wel getrouwd met Henk Bremmer, de andere invloedrijke kunstminnende man in haar leven.
Net als zijzelf volgde ook Sam van Deventer de adviezen van Bremmer.
Op die adviezen kocht Helene Kröller-Müller werken van moderne kunstenaars, zoals:
- Matthijs (1839-1917) en Willem (1837-1899) Maris
- George Breitner (1857-1923)
- Floris Verster (1861-1927)
- Jean Baptiste Corot (1796-1875)
- Henri Fantin-Latour (1836-1904)
- Jean-François Millet (1814-1875)
In de jaren twintig kreeg Helene steeds meer landelijke aandacht voor haar uitdijende kunstverzameling. Dit sloot goed aan op haar streven om deze collectie in een museum onder te brengen.
Toch liep dat uiteindelijk wat anders dan verwacht.
Het museum van Helene Kröller-Müller
Vanwege de economische crisis van de jaren dertig ging het slecht met de firma van Anton Kröller: Wm. H. Müller & Co. Deze verliezen hadden tot gevolg dat Stichting het Nationale Park Hoge Veluwe de gronden en het beeldschone jachtslot in dit gebied in 1935 van de Kröller-Müllers kocht.
Op dat moment lag er al een ontwerp voor een zogenaamd ‘overgangsmuseum’ dat Henry van de Velde in 1935 maakte in opdracht van Helene Kröller-Müller.
Zij schonk haar collectie aan de staat op voorwaarde dat deze de verzameling ergens zou onderbrengen. Dat gebeurde in 1938 in museum Kröller-Müller in Park de Hoge Veluwe.
Helene Kröller-Müller kampte toen al met een slechte gezondheid en stierf op 14 december 1939 in Otterlo.
Wist je dat nazi-kopstukken tijdens de Tweede Wereld Oorlog graag in Park de Hoge Veluwe verbleven?
In de Tweede Wereldoorlog werd familievriend Sam van Deventer, geholpen door nationaal-socialistische vrienden, baas van museum Kröller-Müller. Vanaf 1942 bewoonde hij het binnen het Nationale Park gelegen jachthuis Sint-Hubertus permanent. Daar ontving hij regelmatig hoge Duitse ambtenaren en militairen, waaronder Reichskommissar dr. A. Seyss-Inquart.
Het echtpaar Kröller-Müller was voor de oorlog overigens ook al op de hand van de nazi’s, al waren ze tegen de naderende oorlog. Twee van hun kinderen werden prominente NSB leden.
Bronnen
biografischwoordenboekgelderland.nl/Helene Kröller-Müller
biografischwoordenboekgelderland.nl/Salomon van Deventer
nrcboeken.vorige.nrc.nl
resources.huygens.knaw.nl
