De Kerstman is een symbool van het kerstfeest. We kennen allemaal de Coca Cola-reclames waarin deze winterfiguur centraal staat. Maar waar komen zijn vrolijke gezicht en ronde buik precies vandaan? 

De kerstman in zijn arreslee. Bron: crazyfrankenstein.com

In de zeventiende eeuw emigreerden veel Nederlanders naar het plaatsje Nieuw Amsterdam in de Nieuwe Wereld. Ze namen echter wel hun oude tradities mee naar dit nieuwe leven. Eén van die tradities betrof de heilige Sint Nicolaas die, gezeten op een paard, in de decembermaand kinderen bezocht. Toch gelooft niemand in Noord-Amerika nu nog in Sinterklaas. In ieder Amerikaans winkelcentrum en in iedere kinderfantasie is de kerstman prominent aanwezig. En dat is toch een heel ander persoon dan onze Sinterklaas. Hoe is de oude bisschop, die met een mijter en een paard door de straten reed, veranderd in een gezellige dikke man wiens vliegende arrenslee, getrokken door rendieren, altijd zo mooi afsteekt tegen de volle maan?

Een rode jas en een ronde buik

Het jaar 1773 markeerde de eerste keer dat de naam St. er Klaas veranderd werd in St. A Claus – Santa Claus dus. Zijn officiële naam bleef echter Saint Nicholas, en hij werd de hoofdpersoon in het gedicht A Visit from St. Nicholas dat schrijver Clement Clarke Moore in 1822 schreef. ‘St. Nick’ is hier al geen statige heilige meer, maar ‘een vrolijke oude elf’ met een erg ronde buik en een aanstekelijke lach die klinkt als ‘Ho Ho Ho’.

Zo’n 40 jaar later, in 1862, maakte de gevierde Amerikaanse tekenaar Thomas Nast de eerste tekening van ‘zijn’ Santa Claus, voor het tijdschrift Harper’s Magazine. Hij nam de traditie van Sint Nicolaas en voegde hier andere figuren uit de Germaanse folklore aan toe, zoals de elfjes die de kerstman helpen met zijn werk.

Andere delen van de mythe rond de Kerstman werden op verschillende punten en door verschillende (allemaal Amerikaanse) mensen toegevoegd. Washington Irving, een icoon in de Amerikaanse literatuur, veranderde in 1809 al het paard van de goedheiligman in een kar. In het gedicht van Moore, waar we al eerder over gesproken hebben, was deze kar al een volwaardige arrenslee geworden, getrokken door acht rendieren die ook allemaal een naam hadden (Rudolf, het negende rendier, kwam er pas in 1939 bij). Thomas Nast had de woon- en werkplaats van Santa gesitueerd op de Noordpool, maar in 1927 werd bekend gemaakt dat zijn rendieren daar niet konden grazen, en dat hij eigenlijk op de zogeheten ‘Orenberg’ in Lapland woonde.

Met een flesje cola in de olieverf

Tot aan de jaren ’30 van de twintigste eeuw stond de traditie van de kerstman dus nog niet vast. Moore en Nast waren niet de enige die zich bezig hielden met het ‘maken’ van een kerstman. Er werden constant nieuwe elementen aan de traditie toegevoegd. Het was Haddon Sundblom die vanaf 1931, in opdracht van Coca Cola, het beeld dat door Moore en Nast was geschapen populariseerde.

Sundblom nam de gezellige dikke man en zijn rendieren uit Moore’s gedicht, en de rode jas en zijn door hulpelfjes bevolkte werkplaats in het Hoge Noorden die door Nast in het leven waren geroepen, en zorgde ervoor dat deze versie van de kerstman langzaam door heel Amerika als de echte kerstman werd gezien. 33 jaar lang, van 1931 tot 1964, tekende Sundblom ieder jaar een afbeelding van de kerstman. Soms etend uit de koelkast van mensen waar hij ’s nachts op bezoek was, soms met een grote zak cadeaus, soms spelend met kinderen, en soms betrokken bij een actuele gebeurtenis. Maar altijd met een flesje cola binnen handbereik, natuurlijk.

Deze afbeeldingen werden door de hele Verenigde Staten op grote schaal afgedrukt in verschillende tijdschriften. En toen Coca Cola na de Tweede Wereldoorlog internationaal ging, nam ze dit beeld mee naar het buitenland.

Hoewel vaak wordt geloofd dat Coca Cola het beeld van de huidige kerstman gemaakt heeft, en dat daarom zijn kleding ook wit met rood zou zijn (de kleuren van Coca Cola), is dit dus niet helemaal waar. Santa Claus bestond al voordat Sundblom hem voor het eerst in de olieverf zette. Het is echter wel grotendeels te danken aan de frisdrankfabrikant dat het net dit beeld was dat gecommercialiseerd werd, en het symbool is geworden van het geven van cadeaus aan het einde van het jaar.

Coca Cola is ook verantwoordelijk voor een televisiereclame die ieder jaar in december wordt uitgezonden over de hele wereld, en die als geen ander het kerstgevoel weet weer te geven:

Bronnen: Onderwijs Vlaanderen; Snopes.com; Ohio State University Library; Coca Cola

Inge Groenen

More Posts