In 1925 vindt van 5 tot en met 16 oktober de Conferentie van Locarno plaats. De ratificatie vind plaats op 1 december. Hoewel het Pact van Locarno slechts enkele jaren werkzaam is, wordt het door velen toch gezien als een belangrijke stap voorwaarts in de politiek na de Eerste Wereldoorlog.

Voor een goed begrip moeten we terug naar het einde van de Eerste Wereldoorlog. Duitsland verloor na deze oorlog grote delen van het grondgebied. Zowel in het oosten: West-Pruisen, Posen, Opper-Silezië en het Memelgebied. In het westen verloor Duitsland het gebied Eupen-Malmédy aan België en Elzas-Lotharingen aan Frankrijk. In het noorden tenslotte verloor Duitsland het noordelijk gedeelte van Schleswig-Holstein. Deze bepalingen met betrekking tot het verlies van territorium, waren door Duitsland gedwongen erkend in het Verdrag van Versailles. Het probleem van de grenzen leverde voor de Belgische en Franse regering een bron van zorg op.

Na de Eerste Wereldoorlog was Duitsland van mening dat het verdrag van Versailles, waarin de gebiedwijzigingen vastgelegd waren, zeer onrechtvaardig was. Aldus was Duitsland ook niet geneigd om mee te werken aan de uitvoering van het verdrag. De politiek van verzet tegen de overwinnaars werd in 1923 verbroken door de verkiezing van een nieuwe rijkskanselier, Gustav Stresemann. Hij was tot het inzicht gekomen dat Duitsland een doodlopende weg bewandelde met de dwarse Europese poltiek. Wilde Duitsland zijn plaats in de Europa weer terugkrijgen, dan kon het beter meewerken in plaats van tegenwerken. Deze omslag in de Duitse politiek liet positieve resultaten zien. De verstandhouding met Frankrijk, die na de bezetting van het Ruhrgebied (11 januari 1923) op een dieptepunt was gekomen, werd weer beter en Stresemann zag zelfs kans om de wurgende herstelbetalingen te verminderen.

In 1925 waren de verhoudingen met België, Engeland en Frankrijk een stuk beter geworden. In hetzelfde jaar werd in Zwitserland in oktober de conferentie van Locarno gehouden. België (Vandervelde), Duitsland (Stresemann), Engeland (Chamberlain), Frankrijk (Briand) en Italië (Mussolini) namen met het verdrag van Locarno een hoop kou uit de Europese politiek:

• Duitsland, België en Frankrijk erkenden elkaars grenzen van 1919. Duitsland zou nooit meer een aanval op België en Frankrijk plegen zoals in 1914, de andere twee landen zouden daarentegen nooit meer Duitsland binnenvallen zoals in 1923. Italië en Groot-Brittannië zouden garant staan dat het pact nageleefd werd.
  Frankrijk beloofde voorts hulp aan Polen en Tsjecho-Slowakije in het geval dat er problemen ontstonden met Duitsland.
• Tenslotte beloofden alle ondertekenaars dat zij elkaar geen oorlog zouden verklaren, mocht er een probleem ontstaan tussen de deelnemende landen.
• Het Rijnland zou conform het verdrag van Versailles gedemilitariseerd blijven.
• Met de ondertekening van het verdrag was Duitsland weer als gelijke opgenomen in de spelers van het Europese toneel. De verzoeningspolitiek van Stresemann had de eerste vruchten afgeworpen. In 1935 maakte Hitler met de remilitarisering van het Rijnland een einde aan het Pact van Locarno.
  

Tegen het einde van de twintigste eeuw is er een discussie onder historici losgebarsten over de vraag in hoeverre Stresemann nu echt een verzoening wilde. Sommige historici beschuldigden Stresemann ervan dat het via deze weg alsnog een einde wilde maken aan het verdrag van Versailles. Op deze manier gekeken zou de politiek van Stresemann voortgezet worden door Hitler alleen op een andere manier. Aldus was er een continue lijn te ontdekken in de naoorlogse Duitse politiek. Deze discussie is tegenwoordig wat minder prominent aanwezig dan in de twintigste eeuw, maar feit is dat de politiek van Stresemann in ieder geval succes had en waarin het Pact van Locarno een van zijn grootste successen was.

Zie voor de tekst van het verdrag:

http://www.yale.edu/lawweb/avalon/intdip/formulti/locarno_001.htm
http://www.britannica.com/eb/article?eu=49842
http://www.unog.ch/library/culture/loca3.htm

Wim Schüling

More Posts