Nijmegen gebombardeerd: vergissing of een gelegenheidsbombardement?
Op 22 februari 1944 bombardeerden de Geallieerden bij vergissing de binnenstad van Nijmegen. Op die dag miste de vader van de auteur de tram naar school die enkele van zijn klasgenoten de dood bracht en werd het huis van zijn moeder getroffen door een blindganger.
Nijmegen na het bombardement. bron: wikimedia commons
Midden in het centrum van Nijmegen ligt Plein ’44. Het plein ligt enigszins verzonken ten opzichte van de omliggende panden. Wie de geschiedenis van het plein kent, ziet dat het nog steeds oogt als een opgeruimde bomkrater. Op initiatief van kunstenaar Jac Splinter zijn op plein met grasstroken de straten en de tussenliggende smalle steegjes uit 1944, die door het bombardement platgewalst werden, weer zichtbaar gemaakt.
De route van de bombarderende vliegtuigen is duidelijk te zien (boven); het oorspronkelijke stratenplan op Plein ’44 zichtbaar gemaakt d.m.v. grasstroken (onder)
Het schitterende station van Nijmegen, in dezelfde bouwstijl als het station in Amsterdam – maar dan nog net een stukje mooier, kreeg ook enkele voltreffers en werd eveneens volledig verwoest.
Erger nog dan de schade aan gebouwen was natuurlijk het groot aantal menselijke slachtoffers: rond de 800, met name burgers van Nijmegen onder wie veel vrouwen en kinderen. Een voltreffer op de kleuterschool veroorzaakte de dood van 24 kinderen en 8 zusters. Maar ook een lagere school werd getroffen, de school waar mijn vader op zat. Ten tijde van het vergissingsbombardement was hij 8 jaar oud, nog net geen 9 jaar. Hij reisde elke dag vanuit het Waterkwartier, een wijk die grenst aan het centrum van Nijmegen, met een groepje vrienden met de tram naar zijn school in het centrum. En uitgerekend die dag miste hij de tram. Hij heeft het daardoor misschien wel overleefd, maar enkele kinderen van zijn reisgroepje niet…
Het ouderlijk huis van mijn moeder -die in dezelfde wijk woonde maar mijn vader toen nog niet kende- werd getroffen door een blindganger. De bom sloeg een gat in het dak, vernielde door de luchtdruk alle ramen en kwam tot stilstand in de wieg van mijn tante. Gelukkig voor haar en haar familieleden ging de bom niet af..
Ik heb nu al enkele malen het woord ‘vergissingsbombardement’ laten vallen. Want dat was het: een vergissing. Een vergissing met dramatische gevolgen voor veel Nijmegenaren. De Geallieerde piloten hadden in het kader van Operatie Argument de opdracht gekregen om een vliegtuigenfabriek in de Duitse stad Gotha te bombarderen. De missie werd van meet af aan geconfronteerd met tegenslagen. Operatie Argument was een missie ‘op zicht’, maar door laaghangende bewolking en sneeuwstormen in Engeland kan 30% van de vliegtuigen niet vertrekken. Van de overige vliegtuigen moet de helft onverrichterzake terugkeren. Maar 74 vliegtuigen kunnen naar Duitsland doorvliegen. Onderweg lukt het de piloten niet om in formatie te gaan vliegen en kan het hoofddoel niet worden bereikt. De piloten besluiten om hun bommen boven Duitse steden af te werpen. Ze zijn echter veel meer naar het westen afgedreven dan ze denken. Achtereenvolgens worden Enschede, Deventer, Arnhem en Nijmegen gebombardeerd. In Deventer vallen 40 doden. In Arnhem, dat voor de Duitse stad Goch wordt aangezien, zijn er 60 slachtoffers te betreuren. Als laatste wordt Nijmegen gebombardeerd in de waan dat het Kleef (Kleve) is, zo’n 25 km van Nijmegen vandaan. Het aantal slachtoffers hier is veel groter omdat rond het tijdstip van de aanval een eerder luchtalarm net was ingetrokken en er veel mensen uit de schuilkelders gekomen waren en op straat waren. Het preciese aantal doden is niet bekend, omdat er waarschijnlijk ook veel onderduikers zijn omgekomen, maar het zijn er zeker tussen de 750 en 800.
Onder het motto ‘Van je vrienden moet je het maar hebben’ werd het vergissingsbombardement meteen door de Duitse bezetter uitgebuit. Een affiche met deze strekking werd binnen drie dagen na het bombardement overal in de stad verspreid. De beelden van de begrafenis van de 800 slachtoffers zijn -ondanks de Duitse regie- indrukwekkend. Elke keer als ik ze zie, gaat er een lichte huiver door mij heen: ‘Daar hadden mijn vader of mijn moeder ook bij kunnen zijn’. Wat ben ik blij dat mijn vader die dag de tram gemist heeft en dat de bom op het huis van mijn moeder een blindganger bleek te zijn.
Zie voor verdere informatie: Nijmeegse oorlogsdoden en de namenlijst van slachtoffers.
Nagekomen bericht:
Rond de 65e herdenking van het bombardement zijn gegevens boven water gekomen die er op zouden wijzen dat het bombardement géén vergissing was. De Amerikanen zouden het gemunt hebben op het spoorwegemplacement (dat inderdaad vlak naast het centrum ligt) nadat de missie naar Gotha mislukt was. Dat ook het centrum van Nijmegen getroffen werd, wordt geweten aan de onervarenheid van de vliegers en grove inschattingsfouten van de bommenrichter van het leidende vliegtuig. Welke versie er ook waar zou zijn, dat doet niets af aan mijn familiegeschiedenis – Harry de Ridder.
Pingback: Nijmegen in vogelvlucht 1876-1910 - Historiën