‘Hoe durf je, jij bitterwater!’

De Week van de Geschiedenis staat in het teken van land en water. Sinds het ontstaan van ons land vechten de Nederlanders al tegen het water. Maar ook in de Griekse Oudheid is er al een Perzische vorst die de zee wil bedwingen.

Sinds het ontstaan van ons land vechten de Nederlanders al tegen het water, zo zal blijken uit de artikelen die deze week op deze site verschijnen. We waren een van de eerste naties op zee en hebben zelfs een hele provincie uit het water gecreëerd. Onze dijken zijn wereldberoemd. Maar we waren zeker niet de eersten die de strijd met het water aangingen. In de Oudheid al, in 480 voor Christus, tijdens de beroemde Perzische Oorlogen was er al een Perzische koning die bijna letterlijk met het water vocht.

De Griekse Herodotus schreef een heel boekwerk over deze Perzische oorlogen, die bepalend waren voor de opkomst van Griekenland in de Oudheid. Dit boekwerk wordt algemeen beschouwd als het allereerste echte geschiedeniswerk ooit, en draagt de naam ‘Historiën’. Het is dan ook niet meer dan toepasselijk dat op deze digitale ‘Historiën’ tijdens deze Week van de Geschiedenis het verhaal wordt verteld van een van de eerste gedocumenteerde gevechten die tegen het water werden geleverd.

De historie van Darius en de Eerste Perzische Oorlog

Aan het begin van de vijfde eeuw waren er rond de Egeïsche Zee twee opkomende machten: het Perzische rijk van koning Darius, en de Griekse stadstaten, met als belangrijkste macht Athene. Het Perzische rijk was groot en uitgebreid, en werd geregeerd door één koning. De Griekse stadstaten waren echter allemaal zelfstandig, met hun eigen heersers, wetten, oorlogen, bondgenootschappen en handelsverdragen met elkaar. Wel beschouwden zij zich allemaal als ‘Grieks’ en hadden ze gedeeltelijk een gezamenlijke cultuur en maatschappij.

 Koning Darius van Perzië had een aantal steden onder zijn regering, die zichzelf als Grieken beschouwden, omdat deze volken ooit vanuit Griekenland vertrokken waren en koloniën hadden gesticht aan de overkant van de Egeïsche Zee, in Klein-Azië (het huidige Turkije). Deze koloniën waren door Darius verovert, maar de bevolking kwam in 494 voor Christus in opstand. Zij vroegen daarbij hulp aan hun verwanten op het Griekse vasteland, en de steden Athene en Eritrea beantwoordden deze roep. Wonder boven wonder behaalden de Grieken een militaire overwinning, maar de vrijheid was van korte duur. Darius sloeg de opstand neer, en was nu bovendien wakker geschud voor het gevaar dat de Griekse steden aan de andere kant van het water eventueel konden bieden.

De huidige Egeïsche Zee, tussen Griekenland en Turkije (Klein-Azië), met rechtsboven de Hellespont aangegeven. Bron: wikimedia

Hij besloot het zekere voor het onzekere te nemen, en heel Griekenland proberen te veroveren.

In 490 voor Christus stak hij met een grote vloot de Egeïsche Zee over, en ging bij de Griekse plaats Marathon aan land. Hier stond maar een klein Grieks leger hem op te wachten, bestaande uit Atheners en Plataeërs. Maar hoewel ze ver in de minderheid waren, waren de Grieken in het voordeel doordat ze op bekende grond vochten, en een betere organisatie hadden. Ze wonnen de Slag bij Marathon, en Herodotus vertelt over een Griekse soldaat die het hele eind van Marathon naar Athene rende, 42 km en 195 meter, aan een stuk door, om daar te kunnen vertellen dat de Atheners overwonnen hadden. Met het verhaal over de overwinning blies hij meteen zijn laatste adem uit; de sprint had hem uitgeput, maar sindsdien staat de afstand van 42 km en 195 meter bekend als een marathon. De Slag bij Marathon betekende het einde van de Eerste Perzische Oorlog, maar Darius’ zoon Xerxes nam het stokje van zijn vader over, en begon een tien jaar later een nieuwe oorlog.

‘Xerxes, Koning van Perzië, gaat over je heen!’

In 480 voor Christus wilde Xerxes via de Hellespont, een rivier die ten noorden van de Egeïsche Zee liep en het Griekse vasteland en Klein-Azië met elkaar verbond, naar Griekenland oversteken en vanuit daar zijn veroveringstocht beginnen. Hij droeg zijn mannen op een brug over de Hellespont te bouwen, en zijn ingenieurs gingen hard aan het werk. Twee bruggen werden gebouwd, maar toen ze zo goed als af waren, stak er op een nacht een storm op en werd het hele harde werken teniet gedaan: de bruggen werden compleet vernield. Het was toen dat Xerxes besloot de strijd met het water direct aan te gaan, en de Hellespont te laten zien wie er nu eigenlijk de baas was. In Herodotus woorden ging dat als volgt:

Een tekening van Xerxes' mannen die de Hellespont zweepslagen geven. Bron: wikimedia

‘Het bericht van die ramp maakte Xerxes razend. Hij gelastte de Hellespont met driehonderd zweepslagen af te ranselen en een paar voetboeien in het zeewater te gooien. Erger nog: hij stuurde er mensen op af die de Hellespont met gloeiende ijzers moesten brandmerken. Dat heb ik horen vertellen en ook dat die primitieve kerels in zijn opdracht tijdens het geselen godslasterlijke taal uitsloegen, hoor maar: ‘Hoe durf je, jij bitterwater! Jouw heer en meester legt je deze straf op omdat je hem hebt gedwarsboomd, terwijl hij je nooit enig kwaad heeft gedaan! Maar of je het nu wel of niet goedvindt, Xerxes, Koning van Perzië, gaat over je heen. Geen mens offert nog aan jou. Dat is je verdiende loon, jij vieze, zoute modderstroom.’ Na de afstraffing van de zee werden op bevel van Xerxes ook nog de verantwoordelijke ingenieurs onthoofd.’
Bron: Herodotus, “Historien”, Boek 7, alinea 35, in de vertaling van Hein L. van Dolen, p. 453.

Na deze aframmeling van de rivier liet Xerxes een brug bouwen van schepen die naast elkaar werden gelegd, en hij begon zijn veldtocht door Griekenland. In hetzelfde jaar echter nog werd zijn leger verslagen in de Slag bij Salamis. Bij deze slag werkten de verschillende Griekse stadstaten samen, met een gezamenlijk leger onder leiding van o.a. Athene en Sparta. En hoewel ze wederom weer ver in de minderheid waren, wonnen ze. Xerxes trok zich terug; hij liet alleen een generaal achter in Griekenland die namens hem de strijd verder mocht voortzetten. Deze generaal Mardonius werd echter een jaar later ook verslagen in een veldslag, en in hetzelfde jaar werden ook de koloniën op Klein-Azië, die al zo lang onder Perzische heerschappij hadden gestaan, bevrijd en de resten van de Perzische vloot vernietigd. Griekenland had de strijd om de Egeïsche Zee gewonnen, en het was nu vrij om volledig tot bloei te komen.

Deze afloop van de Perzische Oorlogen waren het begin van de opkomst van Athene en ook Sparta, die nu als de twee machtigste stadstaten tevoorschijn kwamen, en leiders werden van heel Griekenland dat door deze oorlogen had leren samenwerken en een hechtere eenheid was geworden. Het was het begin van de grote bloeiperiode van Athene, waar de Griekse Oudheid zo beroemd om is geworden. En ergens tijdens deze oorlogen vond dus een gevecht plaats tussen een excentrieke Perzische vorst en een grote rivier.

1 Reactie op ‘Hoe durf je, jij bitterwater!’

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Schrijf je in voor TOEN!