Er zit een gapend gat tussen het aantal mensen dat actief de Klassieken bestudeert, bijvoorbeeld door Lampas te lezen, en het aantal dat een representatie van de klassieke wereld voor ogen krijgt.

Lampas, tijdschrift voor classici. Themanummer De klassieken in de populaire cultuur.

In de populaire cultuur zijn de klassieken hot. Het themanummer van 2013 van Lampas, tijdschrift voor classici, gaat over de receptie van de Oudheid in de populaire cultuur. Negen artikelen gaan over hoe massamedia als film, muziek, soaps, strips en tatoeages (!) teruggrijpen op namen, gebeurtenissen en thematiek uit de Griekse en Romeinse Oudheid. De wijze waarop met het verleden wordt omgegaan, verschilt natuurlijk nogal. De kans is groot is dat ook u, lezer, tijdens het lezen van de voorgaande alinea al even aan de film Ben Hur en de strip Asterix heeft gedacht. Beide protagonisten zijn een artikel toebedeeld.

Ben Hur

Frits Naerebout opent de bundel met een ontleding van de populariteit van Ben Hur. Terugzoeken naar klassieke bronnen hoeft niet. Pas in 1880 wordt Ben Hur geboren, in een weinig klassieke regio: de Verenigde Staten. Lewis Wallace (1827-1905) schrijft Ben Hur, A tale of the Christ, voornamelijk omdat hij zich hierdoor gedwongen voelt zich te verdiepen in het leven van Jezus Chistus. Door de studie komt hij tot het geloof en hij wil anderen met zijn boek ook die weg wijzen. “De kerken –inclusief het Vaticaan- sponsorden het boek.” Ondanks dat Ben Hur fictie is, groeit hij uit tot een historische held. Zeker door de verschillende films over hem, wordt Ben Hur namelijk levensecht. “In feite zijn nu juist de set-pieces  van de film a-historisch […]. De wagenrennen zijn een onrealistisch rondjakkeren in zware tanks, niet de lichte sulkies waar in werkelijkheid mee gereden werd. Eigenlijk klopt er niets maar dat wordt niet zo gezien.” Ook wetenschappelijke auteurs verwijzen vaak naar de film want deze geldt als ijkpunt, deze spreekt het potentiële lezerspubliek aan. De merchandisers hoor je ook niet klagen over de discrepanties; tal van curiosa is onder de naam Ben Hur verschenen met ‘Ben-Her’ en ‘Ben-His’-handdoeken als lyrisch hoogtepunt.

Asterix

Met de curiosa van Asterix is ook een aardige Romeinse villa te vullen. Een fictief figuur, een stripfiguur; toch is Asterix ook wetenschappelijk de moeite waard. René van Royen en Sunnya van der Vegt toonden dit al eerder in aan in publicaties en vatten dit in ‘Leuk en waar, Hoe de Asterix-strip de wetenschap van dienst kan zijn’ samen. Het eenduidige perspectief is misschien wel de belangrijkste waarde; de hele Romeinse wereld rond 50 voor Christus en alle evenementen die er plaatsvinden zien we door de ogen van dezelfde Gallische krijger. In boeken van wetenschappelijke auteurs verschilt het perspectief iedere keer weer. De lezer krijgt steeds weer een andere indruk “en dat maakt het begrip er niet groter op.” Ook hebben de Asterix-makers gebruikgemaakt van historische én archeologische bronnen, terwijl “” oud-historici en archeologen nog altijd nauwelijks met elkaar samenwerken.”

Een conclusie over de kwaliteit en het nut van de representatie van de klassieke Oudheid in de populaire cultuur wordt op basis van de artikelen in dit themanummer van Lampas niet getrokken. De redactie weet ook dat de artikelen geen “uitputtend beeld” geven. Wel maken ze duidelijk dat de Oudheid tot de verbeelding blijft spreken.

Lampas, tijdschrift voor classici
De klassieken in de populaire cultuur
46e jaargang, nr. 4
(Hilversum december 2013)

ISBN 978 90 8704 385 8, € 11,-.

Uitgeverij Verloren

Leon Mijderwijk

Leon Mijderwijk (1975) studeerde voor Leraar Geschiedenis 2e graads aan de HU en deeltijd Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Zijn aandacht gaat uit naar de vroege middeleeuwen, in het bijzonder van Engeland. Hij schreef artikelen en recensies voor Westerheem, Archeologie Magazine, So British & Irish, Muntkoerier en Filatelie. Leon is redactiemedewerker van het Detectormagazine en Historiën-redacteur. Hij onderhoudt contact met diverse uitgeverijen, archeologen en historici.

More Posts