De Verenigde Staten hadden het Wilde Westen, Europa had Neutraal Moresnet. Drank, hoeren, boeven, gokken en straatgevechten, Neutraal Moresnet had het allemaal. Oh ja, en een verbod op het zingen van vieze liedjes. Dat dan weer wel. 

We schreven al eerder op Historiën over Neutraal Moresnet, een landje dat ontstond na de geografische herindeling van Europa, na afloop van het Napoleontische tijdperk. En met het uitkomen van het boek ‘Moresnet’, van Philip Dröge, weten we er in een keer veel meer vanaf. Het landje had natuurlijk nooit mogen ontstaan, maar toch gebeurde het en wel in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. Want precies daar werden tijdens het Congres van Wenen de nieuwe Europese grenzen vastgesteld.

Grenzen trekken

Grenzen vaststellen deed je in die tijd aan de hand van goede landkaarten, waarop dan met een dik potlood en paar ferme strepen de nieuwe grenzen werden getrokken. Dat leverde natuurlijk in de praktijk de nodige problemen op. Grenzen liepen door steden, dorpen, straten en soms zelfs huizen. Sommigen mensen hadden hun woonkamer in het ene land en de keuken in het andere. Om al die problemen op te lossen, werden de stukken land ter plaatse nog eens goed bekeken. Er werd land geruild en grenzen werden nog eens aangepast, maar nu tot in detail. Zo werden de meeste grensvraagstukken langzaam maar zeker opgelost. Maar niet allemaal. Want vlak onder Limburg was een gebiedje tussen de Nederlandse en Pruisische grens dat nergens bij hoorde. Foutje van de grenzentrekkers in Wenen, bleek al snel. Nederlandse en Duitse onderhandelaars overlegden, maar ze kwamen er niet uit. Er lag namelijk een waardevolle zinkmijn in het gebied, en geen van beide landen gunde de ander zo’n economisch voordeeltje.

Code Napoleon

Ze kwamen er niet uit. Uiteindelijk werd besloten het gebiedje dan maar neutraal te laten zijn en het gezamenlijk te laten besturen door een Duitse en een Nederlandse commissaris. Maar de commissarissen lieten zich nauwelijks zien in Moresnet. De dagelijkse leiding lag in handen van de burgemeester van Kelmis, de ‘hoofdstad’ van het gebiedje.

Struikelblok was nog wel de wetgeving. Nederland stond niet toe dat de (deels Nederlandse) inwoners van het gebied onder Duitse wetgeving vielen en de Duitsers accepteerden op hun beurt Nederlandse wetgeving over het gebied niet. Eigen wetgeving voor het gebied schrijven was zinloos: het gebied zou maar tijdelijk bestaan tot een definitieve oplossing was gevonden voor de opdeling en het schrijven van een volledig wetboek zou jaren duren. Er was nú wetgeving nodig, meteen. Er werd gekozen voor een bizarre oplossing: de Code Napoleon, de wetgeving van het verslagen Franse Keizerrijk, werd in het gebiedje ingevoerd. Die was kant en klaar en was – voor zolang het duurde natuurlijk – een acceptabele tussenoplossing. Neutraal Moresnet was geboren.

Broedplaats voor criminelen

Omdat er nauwelijks belasting werd geheven, een leger of politiemacht ontbrak en omdat het land neutraal was, werd het gebied een toevluchtsoord voor belastingontduikers, drankstokers en criminelen. Nederland en Duitsland konden op basis van de Code Napoleon daar maar weinig tegen doen. De enige optie was het landje op te heffen, maar ondanks velen pogingen lukte dat maar niet. Ook toen de Belgen na de afscheiding van Nederland de gedeelde zeggenschap kregen over Neutraal Moresnet, kwam de definitieve oplossing geen stap dichterbij.

Onafhankelijkheid

Jaar na jaar bleef Neutraal Moresnet bestaan in haar unieke positie. Langzamerhand begonnen de inwoners zelfbewuster te worden. De Nederlanders, België, Duitsers en een handvol andere nationaliteiten die er woonden, voelden zich ook steeds meer Moresnetter. Zou Moresnet dan onafhankelijk kunnen worden? Niemand die het wist, maar er waren wel een aantal mensen die dat wilden proberen. Met het uitgeven van eigen postzegels – die al snel door België en Duitsland werden verboden, werd een eerste poging gewaagd, en andere kenmerken van een eigen natie (een vlag, een munt, een volkslied) volgden al snel. Er werd zelfs geprobeerd om de bevolking de kunsttaal Esperanto te laten leren.

Neutraal Moresnet: het einde van het microstaatje

De onafhankelijkheidspoging van het piepkleine staatje was tevergeefs, blijkt uiteindelijk. Met name Duitsland was niet van plan om Moresnet zelfstandigheid te geven. De Duitsers ergerden zich steeds meer aan Neutraal Moresnet en aan de Belgen, die in de ogen van de Duitsers laks waren en niet meewerkten aan een snelle oplossing.

1914. Terwijl een deel van de Moresnetters begint met de voorbereidingen voor de viering van 100 jaar Neutraal Moresnet, wordt in de rest van Europa iets heel anders voorbereid. Donkere wolken pakken zich samen boven het Europese vasteland en de vrede, die bijna 100 jaar heeft standgehouden, zal snel plaatsmaken voor de Grote Oorlog, beter bekend als de Eerste Wereldoorlog. Als de rook- en stofwolken van deze strijd zijn opgetrokken, is er in Europa geen plaats meer voor het ministaatje Moresnet en het landje wordt verdeeld tussen België en Duitsland. De zinkmijn, ooit het bestaansrecht van Neutraal Moresnet, is al decennia uitgeput.

Conclusie

‘Moresnet’ van onderzoeksjournalist Philip Dröge is een prachtig verhaal geworden van een landje dat nooit had mogen bestaan. Dröge schrijft boeiend en vlot, feitelijk maar hier en daar met een vleugje drama en kent talloze vermakelijke anekdotes over de geschiedenis van Moresnet, waardoor je – als je eenmaal aan het boek begonnen bent – het eigenlijk niet meer kunt wegleggen. Niet wachten op de goedheiligman of de kerstboom, maar gewoon meteen kopen!

[bol_product_links block_id=”bol_5735907b5ccef_selected-products” products=”9200000051833525,9200000054700722,9200000051833316,9200000055543022,9200000051833583,9200000055578581″ name=”neutraal moresnet” sub_id=”” link_color=”000000″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”ED1000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFA012″ border_color=”D25400″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]