Vereniging Natuurmonumenten bestaat sinds 22 april 1905 en koopt op 3 september 1906 voor 150.000 gulden het Naardermeer.  Natuurmonument Naardermeer is het eerste natuurreservaat van Nederland.

Van Naardermeer naar Vereniging Natuurmonumenten

De aanleiding tot het oprichten van de ‘Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland’ (Vereniging Natuurmonumenten) in april 1905 was een voorstel dat B&W van Amsterdam in november 1904 deed. Het plan was om de zogenaamd ‘waardeloze, onvruchtbare’ plassen van het Naardermeer met stadsafval te dempen. Op deze manier wilde de gemeente Amsterdam zijn afvalprobleem oplossen.

Naardermeer weergeven op een grotere kaart

De Amsterdamse onderwijzer en natuurliefhebber Jac. P. Thijsse (1865-1945) ging hiertegen in verzet. Als vogelliefhebber kende hij het Naardermeer van binnen en buiten.

Hij zocht naar medestanders om het natuurgebied te kopen en zo van de ondergang te redden. In eerste instantie zonder succes.

Wel kwam als gevolg van zijn initiatief in de Nederlandse dagbladen een discussie over de gemeentelijke plannen op gang. In deze discussie viel zijn vriend en mede natuurkenner Eli Heimans (1861-1914) hem bij.

In december 1904 besloot de Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, waarbij Thijsse sinds de oprichting in 1901 ook betrokken was, in een schrijven tot de gemeenteraad te protesteren tegen het volstorten van het Naardermeer. De vereniging benadrukte de grote esthetische en ‘natuurhistorische’ waarde, ofwel de rijke flora en fauna.

Op 14 december 1904 besprak de gemeenteraad de plannen voor de Naardermeer. De meeste gemeenteraadsleden hadden geen oog voor de schoonheid en het planten- en dierenleven van het Naardermeer.

Zij hadden wel aandacht voor financiële en hygiënische bezwaren. De raad besprak het gevaar dat de Vecht door vervuild grondwater zou worden verontreinigd uitvoerig. Een gevaar dat Thijsse eerder al benoemde. Uiteindelijk besloot de raad, met een kleine meerderheid, om de Naardermeer niet te dempen omdat het te duur was. Zo was er in ieder geval uitstel van executie.

Onder aansporing van Thijsse, die inmiddels lid van het bestuur was, zette De Nederlandse Natuurhistorische Vereniging begin 1905 een koers uit om tot een gezamenlijke instelling voor het beschermen van natuurmonumenten te komen. Het concrete doel was: het aankopen en in eigen beheer nemen van natuurmonumenten. Dankzij dit initiatief ontstond op 22 april 1905 de Vereniging Natuurmonumenten.

Natuurmonument Naardermeer

Even leek het erop dat het te laat was voor het Naardermeer. De eigenaar van het meer, de familie Rutgers van Rozenburg, had namelijk al vóór de oprichting van Natuurmonumenten, in maart, besloten om het gebied te veilen. Deze veiling vond plaats op 29 mei 1905. Helaas beschikte Vereniging Natuurmonumenten zelf niet over de middelen om een bod te kunnen doen. Gelukkig vielen de andere biedingen tegen en werd het Naardermeer niet verkocht.

Vervolgens ging een commissie van Natuurmonumenten op zoek naar financiële mogelijkheden. De commissie berekende de opbrengsten van het meer van:

•    riet
•    vis
•    jacht
•    turf

Met behulp van deze opbrengsten kon Natuurmonumenten de rente en de aflossing van een hypothecaire lening bekostigen.

Op 25 april 1906 besloot de vereniging een obligatielening uit te schrijven. Dankzij het geld dat zo vrij kwam, kon Natuurmonumenten op 3 september 1906, bijna anderhalf jaar na de oprichting van de vereniging, het Naardermeer voor een koopsom van 150 duizend gulden eindelijk in bezit nemen. Natuurmonument Naardermeer werd het eerste natuurreservaat in Nederland.

Deelnemers aan oprichting Natuurmonumenten

De volgende zestien organisaties richtten in de middag van zaterdag 22 april 1905, in de Kleine Restauratie van Artis, de ‘Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland’ (Vereniging Natuurmonumenten) op:

•    Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging

•    Koninklijk Zoölogisch Genootschap ‘Natura Artis Magistra’ (Artis)

•    Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM)

•    Maatschappij ‘Arti et Amicitiae’

•    Vereeniging tot Bescherming van Vogels

•    Nederlandsche Botanische Vereeniging

•    Nederlandsche Dierkundige Vereeniging

•    Amsterdamsche Entomologische Club

•    Nederlandsche Entomologische Vereeniging

•    Genootschap ter bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde

•    Nederlandsche Ornithologische Vereeniging

•    Rotterdamsche Diergaarde (Diergaarde Blijdorp)

•    Rotterdamsche Natuurhistorische Club

•    Kunstenaarsvereeniging ‘Sint Lucas’

•    Nederlandsche Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde

•    Verfraaiingsvereeniging te Haarlem

Het valt op dat behalve wetenschappelijke natuurorganisaties ook kunstenaars, dierentuinen en uitvoerende instellingen als de KNHM vertegenwoordigt zijn. Een breed draagvlak dus. Al moesten de initiatiefnemers voor het oprichten van Vereniging Natuurmonumenten daar eerst voor strijden.

Wist je dat

Frederik Willem van Eeden (1829-1901) in zijn boek onkruid uit 1886 waarschijnlijk als eerste het begrip ‘natuurmonument’ gebruikte? Hij was een amateur-plantkundige en de vader van schrijver Frederik van Eeden (1860-1932).

Natuurmonumenten tegenwoordig 355 natuurgebieden beheert.

[bol_product_links block_id=”bol_540712ce35418_selected-products” products=”1001004002129647,666838121,1001004005295124,666821460,1001004005126097,1001004002131124″ name=”natuurmonumenten” sub_id=”” link_color=”E94C00″ subtitle_color=”E94C00″ pricetype_color=”000000″ price_color=”E94C00″ deliverytime_color=”C20318″ background_color=”FFDF80″ border_color=”E94C00″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]