Leni Riefenstahl heeft de Olympische Spelen van Berlijn vastgelegd in een film die uit twee delen bestaat. Olympia: Fest der Völker en Fest der Schönheit.

Jesse Owens direct na zijn start in de finale van de 200 meter. Bron: Wikipedia

De Olympische Spelen van Berlijn zijn vooral de geschiedenis ingegaan als de spelen die door de Nazi”s en Adolf Hitler gebruikt werden om het nazibewind te promoten. De woedende aftocht van Hitler na de overwinning van Jesse Owens op de 100 meter is een van de meest bekende anekdotes uit de geschiedenis van de spelen. Op sportief gebied werden er echter grote prestaties geleverd door de atleten. Ook deden er meer landen mee dan in de voorgaande spelen. Op de spelen van Berlijn traden er deelnemers aan uit 49 landen. Tijdens de spelen van Los Angeles in 1932 deden er 37 landen mee, maar dat lage aantal kwam vooral door de economische crisis. Want tijdens de spelen van Amsterdam deden er nog 46 landen mee. Tijdens de spelen van Berlijn werden er ook meer disciplines dan ooit aangeboden. Waar de spelen van Los Angeles een aanbod hadden van 117 onderdelen, daar konden de Duitsers atleten uit laten komen op 129 verschillende onderdelen. Daarmee was het aantal deelnemende landen ook groter dan ooit. Tijdens de Spelen van Berlijn werden bijvoorbeeld de kanosport en het basketbal voor het eerst officieel erkend. Op de spelen van Berlijn deden er 3963 atleten mee, waaronder 331 dames. De vrouwensport stond nog aan het begin van de ontwikkeling. Met het aantal van 3963 werd het aantal deelnemende landen met meer dan 1000 mensen overtroffen.

Tijdens de zomerspelen van was Duitsland het meest succesvolle land in de oogst om de medailles. Duitsland won 33 gouden medailles, 26 keer zilver en 30 bronzen plakken. Duitsland was daarmee ver voor op de Verenigde Staten.

Toewijzing van de Olympische Spelen aan Berlijn

In 1931 werd besloten om de XIde Olympische Spelen toe te wijzen aan Berlijn. Twee jaar later werd ook besloten om de Olympische Winterspelen toe te wijzen aan Garmisch-Partenkirchen. Voor Duitsland en de wereld was dit een teken dat het land na de Eerste Wereldoorlog weer volledig geaccepteerd was in de wereld. De voorbereidingen voor de spelen van Berlijn gingen echter gepaard met grote financiële problemen. Door de economische crisis die de wereld teisterde was er in Duitsland eigenlijk niet voldoende geld beschikbaar om de spelen te organiseren. De Duitse Rijkspost was een van de grote sponsors die het Duitse Olympische Comité uit de brand hield. Een donatie van 1 miljoen Rijksmark en de uitgave van speciale postzegels waren een steun voor de organisatie. Toch waren deze maatregelen niet voldoende; er moest zelfs een loterij georganiseerd worden om de begroting rond te krijgen.

Een andere complicatie was de machtsgreep van de Nationaal-Socialisten van Hitler. Op het moment dat Hitler op 30 januari 1933 aan de macht kwam, begonnen er protesten te komen. Vele protesten kwamen uit de Verenigde Staten. De Amerikanen waren van mening dat de spelen ergens anders georganiseerd moesten worden. De Verenigde Staten hadden echter weinig grond om hun protesten mee te staven. In ieder geval daar waar het de Olympische Spelen betrof. Hitler had uitdrukkelijk beloofd om het Olympisch Handvest na te leven. Verder beloofde hij om geen enkele rassendiscriminatie toe te staan. Onder leiding van Joseph Goebbels werden antisemitische leuzen van straat gehaald en het werd kranten verboden om anti-joodse artikelen te schrijven. Om het buitenland te overtuigen van de goede Duitse wil werden er twee halfjoodse sporters opgenomen. Schermster Helena Mayer, die na verbanning in Amerika woonde, en de ijshockeyspeler Rudi Ball mochten op de spelen Duitsland vertegenwoordigen. Mayer won het zilver.

Geen problemen met nazi-Duitsland

De Olympische organisaties van de meeste deelnemende landen hadden geen bezwaren tegen het gastland van de Spelen en stuurden hun spelers naar Berlijn. Onder het mom van het niet mengen van politiek met sport vond het NOC dat het geen bezwaar kon hebben tegen deelname. Wel werd er hier en daar vanuit particuliere kant besloten om af te zien van deelname. Vooral de succesvolle, zonder incidenten verlopen en als generale repetitie geledende winterspelen in Garmisch-Partenkirchen leek de meeste vooroordelen van de deelnemende landen te hebben weg genomen.

Poster van Olympia: Fest der Völker van Leni Riefenstahl. Bron: wikimedia commons

De Spelen van Berlijn werden op 1 augustus 1936 door Adolf Hitler zelf geopend. 100.000 mensen waren in het stadion aanwezig om de openingsceremonie bij te wonen. Zij waren getuige van de binnenloop van de Duitse atleet Fritz Schilgen die in zijn hand de Olympische fakkel droeg. De Berlijnse spelen zagen de allereerste olympische fakkelloop uit het Griekse Olympia waar 3075 fakkeldragers aan hadden bij gedragen. Tijdens de spelen werden er veelvuldig theater-, opera- en sportvoorstellingen aan het publiek getoond. Daarnaast waren er verschillende kunsttentoonstellingen en een tentoonstelling over Duitsland. Het overgrote deel van de toeschouwers van erg enthousiast over het geboden vermaak.

Succesvolle Olympische Spelen voor Nederland

Voor Nederland kan gesproken worden van succesvolle spelen. Bij de heren wist Tinus Osendarp twee maal de derde plaats te veroveren. Hij kon zich daarmee de snelste blanke ter wereld noemen. Hij zou later, tijdens de Duitse bezetting van Nederland, als NSB-er en uiteindelijk als SS-er medeverantwoordelijk zijn voor de arrestatie van vele Nederlanders. In 1948 kreeg hij hier twaalf jaar cel voor. Een gouden medaille was er voor de wielrenner Arie van Vliet op de 1000 meter tijdrit. De zeiler Daan Kagchelland won goud bij de Olympiajollen. De Nederlandse zwemster Rie Mastenbroek was verreweg de succesvolste Nederlandse sporter. Zij werd kampioene op de 100 m, de 400 m en de 4×100 m vrije slag en tweede op de 100 m rugslag. De 100 meter rugslag werd gewonnen door de Amsterdamse Dina Senff. Fanny Koen maakte haar debuut op deze spelen als hoogspringer en estafetteloper.

Een vreemd gezicht: kanonnen op de Olympische Spelen. in het oude Griekenland werden oorlogen juist tijdelijk onderbroken voor de Spelen. Bron: Sportgeschiedenis.nl

Leni Riefenstahl heeft de Olympische Spelen van Berlijn vastgelegd in een film die uit twee delen bestond. Dit waren Olympia: Fest der Völker en Fest der Schönheit. Riefenstahl maakte in haar films gebruik van verschillende nieuwe technieken zoals onderwateropnamen en een camera die met sporter meeging, zodat de sporter de gehele tijd in beeld bleef. Hierdoor werd prima materiaal verkregen. De films wonnen verschillende prijzen en werden ook in het buitenland zeer gewaardeerd. Nog heden ten dage wordt Olympia beschouwd als de beste film over de Olympische Spelen.

Aldus concluderend kunnen we stellen dat de Olympische Spelen sportief gezien een groot succes waren. Records werden verbroken en de mensen konden topsport aanschouwen. Helaas is het echter zo dat de Spelen overschaduwd werden door de Nazi-propaganda. Hierdoor zijn de spelen van Berlijn in een kwaad daglicht gesteld dat zij nooit meer kwijt hebben kunnen raken.
Het Olympisch stadion is de afgelopen jaren grondig gerestaureerd en voorzien van een gloednieuw dak. De feestelijke heropening van het stadion vond plaats op 30 juli 2004.

Wim Schüling

More Posts