De Oudheid als inspiratiebron voor politici is het onderwerp van het themanummer van Lampas: Oudheid en politiek. 

Dat het een actueel onderwerp is, bewijzen verschillende auteurs in dit tijdschrift. Maar één blik op de omslag is al genoeg: de buste van Vladimir Poetin als Romeins keizer. Zonder enige ironie eerden de kozakken de Russische leider in 2015 met dit beeld. Als groots staatsman. Als brenger van vrede. Een buste als tegenhanger van het westerse beeld van Poetin. Als hij daar als Romeins keizer wordt afgebeeld, dan toch vooral als Nero.

Thucydides

Onmisbaar als bron voor de Peloponnesische Oorlog tussen de Griekse stadstaten Athene en Sparta is het werk van Thucydides (ca. 460-400 voor Chr.). Hij had er zelf aan deelgenomen en als historicus schreef hij erover op systematische en rationele wijze. Onmisbaar is Thucydides blijkbaar ook voor hedendaagse politici –al dan niet dankzij hun speechschrijvers- die de woorden van de Griekse auteur veelvuldig citeren. Mogelijk doen zij dit zonder ooit een letter van hem te hebben gelezen. “De inzet van Thucydides lijkt eerder retorisch van aard dan praktisch, eerder getuigend van name dropping dan interesse in tactisch inzicht.” Dat blijkt, want zowel voor- als tegenstanders zetten zijn teksten in om hun gelijk te halen. Dit gebeurde uitbundig tijdens de Irak Oorlog in 2003, beschrijft Arjen van Veelen.

Dit themanummer van Lampas staat vol van voorbeelden hoe landen en personen de Oudheid politiek inzetten. “De Romeinse Republiek en het Romeinse keizerrijk maken onmiskenbaar deel uit van ons westerse collectieve geheugen, en vorsten en politieke leiders hebben door de geschiedenis heen telkens weer teruggegrepen op het Romeinse verleden omwille van hun eigen ideologische motieven. Datzelfde geldt, maar in mindere mate, voor het Griekse verleden.”

Van Obama tot Bart de Wever

Wat duidelijk in deze Lampas naar voren komt is dat het niet altijd opportunisme is waarom het klassieke verleden een rol speelt in de politiek.

• In de achttiende eeuw hadden de Founding Fathers in Amerika een oprechte interesse voor en gegronde kennis van de Oudheid. “Kennis van de klassieken was een voorwaarde voor sociale vooruitgang.” Het gedachtegoed van Romeinen en Grieken had een voorbeeldfunctie voor de grondleggers van de Amerikaanse Republiek.
• Dat president Obama blijkbaar de klassieke retorische middelen prima beheerst als hij zijn publiek toespreekt, kun je hem moeilijk kwalijk nemen.
• En dat de Vlaming Bart de Wever graag strooit met Latijnse teksten, is mede ingegeven door een oprechte interesse voor de Romeinse beschaving.

Mare Nostrum

Tot zover positieve voorbeelden, maar de Oudheid is inderdaad ook misbruikt door mensen en staten. Zoals “het misplaatste gebruik van archeologische vondsten” in Israël en de Mare Nostrum-gedachte die in vroeg twintigste-eeuws Italië om zich heen grijpt waarbij “de Romeinse kolonisatiepolitiek onomwonden als lichtend voorbeeld gezien” wordt. Oudheid en politiek, daarmee kun je blijkbaar alle kanten op en dat is voor politici altijd handig.

Dit themanummer geeft een gevarieerd beeld weer van hoe het cultureel erfgoed van de Oudheid politiek werd en wordt ingezet; hoe het klassieke verleden wordt verbeeld in latere eeuwen. De artikelen zijn –over het algemeen- zeer toegankelijk, ook voor niet-classici.

Jan Willem Drijver, Stephan Mols en Rolf Strootman red.

Oudheid en politiek
Lampas, tijdschrift voor classici

48e jaargang, nummer 4 (themanummer)
(Hilversum 2015)
ISBN 978-90-8704-537-1, 112 p., € 15,-
Uitgeverij Verloren (Lampas direct te bestellen)

Lees hier meer over Lampas in de Tijdschriftwijzer van Historiën.

Leon Mijderwijk

Leon Mijderwijk (1975) studeerde voor Leraar Geschiedenis 2e graads aan de HU en deeltijd Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Zijn aandacht gaat uit naar de vroege middeleeuwen, in het bijzonder van Engeland. Hij schreef artikelen en recensies voor Westerheem, Archeologie Magazine, So British & Irish, Muntkoerier en Filatelie. Leon is redactiemedewerker van het Detectormagazine en Historiën-redacteur. Hij onderhoudt contact met diverse uitgeverijen, archeologen en historici.

More Posts