Rassenrellen in de Verenigde Staten: De schaduwzijde van de Amerikaanse droom
Na lang beraad besloot een Amerikaanse jury in 2014 dat politieagent Darren Wilson niet zou worden vervolgd voor het doodschieten van de 18-jarige donkere tiener Michael Brown. De uitspraak leidde destijds tot grote woede onder de zwarte bevolking. Er braken meerdere keren rellen uit in Ferguson, een buitenwijk van St. Louis. De protesten deden terugdenken aan eerdere rassenrellen in de Verenigde Staten, zoals in Watts in 1965 en in Los Angeles in 1992. Ongelijkheid, racisme en politiegeweld zorgen al decennia lang voor een enorme kloof tussen witte- en zwarte Amerikanen.
Watts
President Johnson ondertekende op 6 augustus 1965 de Voting Rights Act, waarmee de kiezer voortaan beschermd werd tegen discriminatie. Desondanks bleef de zwarte bevolking woedend door het jarenlange racisme dat zij hadden moeten verduren. Zo werden AfroAmerikanen maar ook Hispanics in Los Angeles veel vaker gecontroleerd, gearresteerd en gewelddadig behandeld.
Demonstranten tijdens rassenrellen in Harlem, 1964
De oorzaak van de rellen in Watts was de arrestatie van de 21-jarige Marquette Frye. Op 11 augustus 1965 werd de Afro-Amerikaanse man aangehouden door motoragent Lee Minikus op verdenking van dronkenschap. Medepassagier Ronald, Frye’s broer, liep snel naar huis om hun moeder Rena Price erbij te halen. Toen zij zich ook bemoeide met de arrestatie liep het uit de hand. Price raakte slaags met een agent, waarna een andere agent een pistool trok om de situatie onder controle te houden. Ook werd Frye hardhandig in de boeien geslagen. 16 Vijf dagen later begonnen zware rellen in het Watts-getto in Los Angeles met 34 doden, 1032 gewonden en 3438 arrestaties als triest resultaat. Een inwoner van Watts over de rellen: “This is a constructive way of social protest. The grievances and the anger of the black community are not only justified, but this is anger is good. It’s a sign of life.” Burgerrechtenactivist Martin Luther King, voorstander van een geweldloze aanpak, reageerde geschokt op de gewelddadigheden in Watts. Hij vond het een triest dieptepunt en sprak van “a class revolt of underprivileged against privileged”.
Frustratie
King begreep dat de burgerrechtenwetten van 1964 en 1965 de segregatie in het Zuiden weliswaar bestreden, maar dat andere problemen uit het getto niet zo simpel op te lossen waren. “Armoede, drugverslaving en werkloosheid hebben veel jonge zwarten in een hopeloze situatie gebracht. Dit is een van de tragedies die zich van tijd tot tijd voordoen. Ze begonnen met de opstand in (het district) Watts” zei burgerrechtenactivist John Mack hierover in 1992. Volgens politicoloog Roger Smith, die een boek schreef over zwart Amerika na Obama’s verkiezing, is de frustratie over economische- en sociale ongelijkheid de grootste overeenkomst tussen Watts en Ferguson. Armoede, isolatie en werkloosheid zijn problemen die telkens terugkomen. Maar Smith ziet ook duidelijke verschillen. “Het Watts-oproer was onderdeel van een reeks, van de beweging die de burgerrechten van zwarten opeiste. Mensen verwachtten destijds vooruitgang en toen die niet kwam, waren rellen het gevolg. In Ferguson is dat niet zo. De demonstranten daar laten zich wel door die periode inspireren, maar je ziet nu vooral frustratie dat de oude patronen er nog steeds zijn.”
Los Angeles
Op 3 maart 1991 werd de voorwaardelijk vrijgelaten Rodney King door een politieagent van de Los Angeles Police Department aangehouden wegens te hard rijden. Na een lange achtervolging op hoge snelheid stopte King in Lake View Terrace District. Bij de arrestatie gebruikten de agenten met veel geweld hun stun guns en wapenstokken om King onder controle te houden. Een omstander legde het incident vast op tape en stuurde het naar het lokale tv-station KTLA. Na het zien van de beelden op de nationale televisie reageerde het Amerikaanse publiek geschokt. Toen drie van de vier politieagenten in 1992 door een voornamelijk blanke jury werden vrijgesproken van mishandeling leidde dit een van de heftigste rassenrellen in de Amerikaanse geschiedenis.
Latasha Harlins
Slechts twee weken na het incident met Rodney King werd op 16 maart 1991 de 15-jarige Latasha Harlins doodgeschoten in een Zuid-Koreaanse winkel. Het meisje kocht een pak 17 drinken en stopte het in haar tas om het daarna te betalen. De winkeleigenares, Soon Ja Du, beschuldigde de tiener echter van stelen. Toen de vrouw de tas uit haar handen griste ontstond een gevecht. Op het moment dat Harlins zich omdraaide schoot Ja Du haar in het hoofd. De video van de moord werd vertoond op televisie. Du werd veroordeeld voor doodslag en kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van vijf jaar, 400 uur werkstraf en 500 dollar boete.
De moord op Latasha Harlins wordt gezien als een van de katalysators voor de rellen in Los Angeles. Toen betogers gebouwen en auto’s in Los Angeles in brand staken riepen zij regelmatig de naam van het 15-jarige meisje. Volgens historicus Hans Veldman speelden bendes een grote rol bij de rellen. De beruchte Bloods en Crips controleerden wijken in Los Angeles en sloten een gezamenlijke alliantie tegen de politie. Door de incidenten met Rodney King en Latasha Harlins verspreidde de woede zich tot de gehele zwarte bevolking. Uiteindelijk stierven er tijdens de rellen 53 mensen van alle nationaliteiten, van zwart tot wit en van Hispanics tot Aziatisch.
Een verdeelde samenleving
In 1965 en 1992 waren er nog geen mobieltjes, Twitter en Facebook om de gebeurtenissen direct te delen met de hele wereld. Maar de gevoelens waardoor de rellen ontstaan zijn nog steeds hetzelfde. Economische- en sociale ongelijkheid, discriminatie en politiegeweld verdelen de Amerikaanse samenleving. Volgens Hans Veldman verschillen Ferguson en Los Angeles wel door het feit dat de economie nu ook een rol speelt bij de spanningen. Tegenwoordig zijn niet alleen donkere Amerikanen, maar ook arme werkloze blanken betrokken bij de rellen. Vele Amerikanen, blank en zwart, lijden een uitzichtloos bestaan. Zolang ze geen zicht hebben op betere tijden blijft de situatie uiterst kwetsbaar.
Bronnen
• Cohen, Jerry and William S. Murphy, Burn, Baby, Burn! The Los Angeles Race Riot, August 1965, New York: Dutton, 1966.
• Kotz, Nick. Judgment Days: Lyndon Baines Johnson, Martin Luther King, Jr., and the Laws that changed America. Boston Houghton Mifflin, 2006.
• NRC. “Politieagent Ferguson níét vervolgd voor dood Michael Brown” • Trouw. “Rassenrellen vooral uit frustratie”
• Historisch Nieuwsblad. “Blank en zwart in Amerika
