Weinigen zijn zo veranderlijk als Maximilien Robespierre. In 1789 was hij nog gewoon een advocaat die fel tegen de doodstraf was. Vijf jaar later stond hij aan de basis van een wet waardoor duizenden mensen onder de guillotine belandden. De Franse Revolutie leek van Robespierre een dictator te hebben gemaakt. 

Op het moment dat Robespierre werd onthoofd, kwam er ook een einde aan de Franse Revolutie. Dit geeft aan hoe sterk de Franse Revolutie en Robespierre met elkaar verstrengeld waren geraakt. Ze waren onlosmakelijk aan elkaar verbonden. De verandering in de handelswijze van Robespierre is zichtbaar, maar hoe kwamen die veranderingen tot stand? Wat is de definitie van een dictator, en is die definitie van toepassing op Robespierre? En is Robespierre, in vergelijking met huidige leiders als Bashar Al-Assad en Kim Jong-Un die gezien worden als dictator, wel echt een dictator te noemen?

Van advocaat tot moordenaar

‘Ik weet dat hij schuldig is, dat hij een schurk is, maar toch… om iemand ter dood te brengen…!’

Bovenstaande uitspraak deed Robespierre een jaar voor het uitbreken van de Franse Revolutie. Hij moest als advocaat een moordenaar ter dood veroordelen, maar hij kon het niet. Hij was fel tegen de doodstraf. Zo erg zelfs dat hij een moordenaar, een ordinaire moordenaar, niet eens ter dood kon veroordelen. Hij heeft er zelfs twee dagen niet van geslapen. Een belangrijk psychologisch kenmerk van een dictator is dat hij meedogenloos is. In dit geval, voor de Franse Revolutie, is Robespierre alles behalve meedogenloos.

‘Koning Lodewijk moet sterven omdat de natie moet leven!’

Deze uitspraak deed Robespierre echter nog geen twee jaar later. Nadat de Franse Revolutie was uitgebroken en de positie van de koning steeds slechter werd, besloot koning Lodewijk XVI het land uit te vluchten en steun te zoeken in Oostenrijk, aangezien zijn vrouw daar vandaan kwam. De koninklijke familie werd gepakt en er werd besloten de koning te berechten. Robespierre vond dat er maar één straf mogelijk was, waarna hij de bovengenoemde uitspraak deed. Hij wilde dat de koning naar de guillotine zou worden geleid, de eerste keer dat hij iemand wél ter dood veroordeelde. Dit komt al een stuk meedogenlozer over. Maar waarom wilde hij nu wel iemand ter dood veroordelen en welke beweegredenen had hij? Het antwoord is de Franse Revolutie. Hij wilde de erbarmelijke omstandigheden in Frankrijk veranderen door middel van de Revolutie, en die was nog lang niet klaar. Hij vreesde dat de koning wilde vluchten om hulp te zoeken en een contrarevolutie te beginnen, zodat hij zijn troon kon redden. Het volgende psychologische kenmerk van een dictator doet hierbij zijn intrede: paranoïde gedrag. Hij was bang voor het einde van de Franse Revolutie, omdat de situatie in Frankrijk nog hetzelfde was. Daarnaast was hij dan zijn eigen leven niet meer zeker.

‘Tijdens een revolutie zijn er tijden waarin het een misdaad is om te leven en waarin men moet weten dat men zijn hoofd af moet staan als daarom gevraagd wordt.’

Deze uitspraak deed Robespierre aan het einde van de Revolutie. Hij ging zo op in zijn beleid dat hij iedereen die een andere mening had gevaarlijk vond. Hij introduceerde een wet waardoor mensen ter dood veroordeeld konden worden als ze iets verkeerds riepen. Er werden geen uitzonderingen gemaakt binnen deze wet. Hierdoor kwamen er ook vrienden en vroegere medestanders van Robespierre onder de guillotine. Hier hebben we meteen de volgende kenmerken van een dictator: mogelijke tegenstanders werden uit de weg geruimd, en daarbij werden vroegere medestanders en vrienden niet ontzien. Deze moordzuchtige Robespierre staat zo erg in contrast met de Robespierre die zo erg tegen de doodstraf was.

Robespierre aan het begin en einde van de Franse Revolutie

Het verschil tussen Robespierre voor en aan het eind van de Revolutie is duidelijk te zien. Er zijn twee oorzaken te noemen om deze verandering te verklaren: ten eerste is een belangrijke oorzaak de angst en achterdocht. Hij was bang voor het einde van de Revolutie. Niet alleen omdat hij zijn doel nog niet bereikt had: de situatie in Frankrijk veranderen en de onderdrukking van de derde stand ten einde brengen. Maar ook was er de angst voor zijn eigen leven. Hij had zich gedurende de Franse Revolutie opgewerkt tot een politieke leider met veel macht die zijn mening niet onder stoelen of banken schoof, en hij wist dat hij hierdoor vijanden had gekregen. De angst en de achterdocht voor contrarevoluties en complotten tegen hem en de Revolutie, maakten hem steeds radicaler.

Ten tweede is een belangrijke oorzaak de eenwording met de Revolutie. Robespierre identificeerde zich met de Franse Revolutie. Als men iets verkeerds zei over de Revolutie dan nam Robespierre dat persoonlijk op. Hij nam geen beslissingen meer met zijn gezonde verstand, maar alleen als het in het voordeel van de Franse Revolutie was. Dit is een heel belangrijk punt, omdat dit aangeeft hoeveel invloed de Franse Revolutie had op de veranderende handelswijze van Robespierre. Het ging hem niet meer om zijn eigen persoon, maar om de Franse Revolutie. Hij wist dat hij zou sterven, maar dat vond hij niet zo erg. Het zou erger zijn als de Franse Revolutie ten einde kwam en er niks was veranderd in Frankrijk. Er was zelfs een bepaalde structuur zichtbaar, als het slecht ging met de Revolutie, was Robespierre ziek.

Op weg naar Terreur

 

Deze combinatie van eenwording met de Revolutie en de angst die steeds groter werd was levensgevaarlijk. Hierdoor zag hij vijanden van de Revolutie als vijanden van hemzelf. En zag hij mensen met een andere mening niet alleen als een bedreiging voor zijn positie, maar ook als bedreiging voor de Revolutie. Die uiterst gevaarlijke combinatie maakten Robespierre steeds radicaler. Hij werd uiteindelijk de leider van Frankrijk tijdens de periode die De Terreur wordt genoemd. Onder de bezielende leiding van Robespierre werden er in een paar maanden tijd duizenden hoofden afgehakt onder de guillotine. Er werd zoveel bloed vergoten dat de beul die het werk moest doen zelfs begon te klagen. Robespierre groeide zo in zijn rol als politiek leider, dat hij niet meer terug kon. Hij regeerde met harde hand en door al deze daden van Robespierre wordt hij ook wel de eerste moderne dictator genoemd. Moderne dictator, omdat dictatoriale leiders die in het heden actief zijn met hem vergeleken kunnen worden. In feite zou je kunnen zeggen dat Robespierre zijn tijd ver vooruit was, qua dictatoriaal leiderschap. Zijn die overeenkomsten echt zichtbaar?

Assad en Kim Jong-Un

Huidige leiders die ook voldoen aan de definitie van dictator, zoals Bashar Al-Assad en Kim Jong-Un hebben zeker een aantal overeenkomsten met Robespierre. Al-Assad slaat met grof geweld opstanden neer. Opstanden tegen zijn regime kunnen we vergelijken met tegenstanders van de Revolutie of van Robespierre. Ook die werden uit de weg geruimd. Daarnaast geeft Al-Assad buitenlandse inmenging de schuld van de onrust en het geweld in Syrië. Hij wil daar dus eigenlijk niets van hebben. Ook hier is een vergelijking te trekken, ook Robespierre wilde niet dat andere landen zich zouden mengen in de Franse betrekkingen en zich zouden bemoeien met de Revolutie. Al-Assad wil en Robespierre wilde de macht in eigen handen en in eigen land houden. Aan de andere kant is er Kim Jong-Un. Hij moet niets hebben van oppositie in eigen land. Datzelfde gold voor Robespierre, mensen die tegen hem waren, moesten uit de weg geruimd worden. Daarnaast is het in het Noord-Korea van Kim Jong-Un zo, dat het tot ernstige gevolgen kan leiden als men geen loyaliteit aan de leiders van het land toont. Ook dit was in de tijd van Robespierre het geval. Mensen die hem afvielen of iets verkeerds over hem zeiden werden naar de guillotine geleid. We kunnen natuurlijk niet spreken van exact dezelfde situatie’s, maar de gelijkenissen zijn er wel degelijk.

Al met al kunnen we zeggen dat Robespierre op basis van de definitie en van de psychologische kenmerken een dictator was. Hij was paranoïde, uiteindelijk meedogenloos en ontzag zelfs zijn vrienden en vroegere medestanders niet. Hij wilde de leiding in eigen handen houden waardoor veel mensen onder de guillotine belandden. Daarnaast was hij in die tijd al een moderne dictator zoals wij die nu kennen. Hij toonde een aantal belangrijke overeenkomsten met huidige dictatoriale leiders en dus was hij zijn tijd ver vooruit.

Gevormd door de revolutie

De verandering van een advocaat die tegen de doodstraf was tot een dictator is behoorlijk groot. De eerste keer dat Robespierre van zijn anti-doodstraf-standpunt afstapte, was om de Revolutie te redden en vanaf toen is de angst en de eenwording ingezet. Vanaf dat moment was de dictator in de maak. We kunnen dus zeker concluderen dat de Franse Revolutie een dictator heeft gemaakt van Robespierre. Door de Revolutie werd Robespierre paranoïde van angst en achterdocht voor complotten en contrarevoluties. Uiteindelijk was die angst misschien wel terecht. Hij is door een complot zelf ook onder de guillotine gekomen. Een groot gedeelte van het Franse volk was klaar met De Terreur en de dagelijkse onthoofdingen. Met de onthoofding van Robespierre kwam er een einde aan de Franse Revolutie en aan de eerste moderne dictator ooit.

[bol_product_links block_id=”bol_5537cf72cfa01_selected-products” products=”9200000013285854,1001004002933428,9200000039665177,9200000039402509,1001004006605344,9200000033786240,9200000002608522″ name=”robespierre” sub_id=”rob” link_color=”E94C00″ subtitle_color=”E94C00″ pricetype_color=”000000″ price_color=”E94C00″ deliverytime_color=”C20318″ background_color=”FFDF80″ border_color=”E94C00″ width=”600″ cols=”3″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]