Oorlog is een mannenzaak, maar vrouwen hebben er net zoveel last van. Als strijder, onderduiker, moeder, verpleegster of als geliefde. Dagblad De Gelderlander en Omroep Gelderland hebben verhalen van vrouwen in de Tweede Wereldoorlog gevangen op een speciale website.De Tweede Wereldoorlog speelt nog dagelijks een prominente rol in het leven van veel Nederlanders. Dat blijkt mede uit de stroom van reacties op een oproep van De Gelderlander voor ‘Vrouwen in oorlogstijd’, een serie artikelen die De Gelderlander naar aanleiding van 65 jaar bevrijding heeft uitgebracht. In deze serie spelen vrouwen en hun oorlogservaringen de hoofdrol.

De oproep heeft zo’n honderd reacties opgeleverd van vrouwen, maar ook van mannen die het oorlogsverhaal van hun inmiddels overleden moeder wilden vertellen. Deze reacties kwamen uit alle hoeken van het land en zelfs van naar het buitenland geëmigreerde Nederlanders. Uit de reacties zijn tal van artikelen gedestilleerd én een serie tv-uitzendingen op Omroep Gelderland.

Het dagblad en de omroep hebben gezamenlijk een speciale website in het leven geroepen waar de verhalen van de vrouwen terug te vinden zijn, gerubriceerd in vijf rubrieken:

1. Leven en overleven
2. Vrouwen en verzet
3. Vrouwen aan het roer
4. Liefde in oorlogstijd
5. Vrijheid en vergelding

1. Leven en overleven
Hier kunt u zeven verhalen van vrouwen lezen (en soms beluisteren) die overleefden in de moeilijke oorlogstijd: in de operatiekamer van een Tiels ziekenhuis als de Duitsers Tiel binnenvallen, tijdens de Slag om Arnhem en in de hongerwinter.

Dien Schulte-Holland - © Vrouweninoorlogstijd.nl

Na de Slag om Arnhem in september 1944 moest de bevolking evacueren. In allerijl werden spullen bijeengegraaid en daar gingen de Arnhemmers, een onzekere toekomst tegemoet. Een kilometerslange stoet, het hele hebben en houden op fietsen en karren geladen. Met bange en huilende kinderen. Sommige kinderen waren niet ouder dan zes weken, zoals Rob Schulte. Zijn moeder Dien Schulte-Holland (96) herinnert zich die tijd als de dag van gisteren.

Ze herinnert ze zich vooral de angst. Negen maanden lang angst. “We moesten Arnhem verlaten. Begin oktober zijn we met een wit laken aan een stok naar kasteel Rozendaal gelopen. Bertus en ik met de kinderen, mijn ouders, oom Theo en tante Bets met mijn nichtje Henny. Op het kasteel werkte een nicht van mijn moeder in de bediening. Haar man was huisknecht en koetsier. We konden daar terecht in een oud boerenhuisje op het terrein.” Langs het terrein stonden veel Duitse tanks geparkeerd, weet ze nog. “Die werden nog wel eens gebombardeerd door de Engelsen. Ook is er een keer een tank het huis ingereden. De bestuurder was dronken.”

>>lees meer over Dien (externe link)>>

2. Vrouwen en verzet
Hier vindt u drie verhalen van vrouwen die een rol in het verzet speelden. Een van de verhalen wordt verteld door de Apeldoornse Daisy Juncker.

Daisy Juncker - © Vrouwen in oorlogstijd

Daisy komt via haar vriend in aanraking met het verzet. Bij haar toekomstige schoonouders zitten drie Engelse piloten ondergedoken. Op zich al een gevaarlijke situatie, maar dan wordt een Duitse vrouw met haar moeder bij de familie ingekwartierd.
Een van de piloten is ernstig ziek en wordt stiekem geholpen door de huisarts. Hij schreeuwde het soms tijdens een van zijn nachtmerries in het Engels uit. Als door een wonder ontsnapt Daisy en haar familie aan ontdekking.

>>Lees meer over Daisy (externe link)>>

3. Vrouwen aan het roer
In dit onderdeel drie bijzondere verhalen van vrouwen die het onder moeilijke omstandigheden moesten proberen te redden.  U vindt hier het verhaal van Rose die net als Anne Frank ondergedoken zat en een dagboek bijhield. En het verhaal van de Engel van Arnhem die met een moederhart gewonde soldaten verzorgde. Maar ook het verhaal van de vrouwen van Putten die het alleen moesten redden nadat de complete mannelijke bevolking bij wijze van wraakactie door de Duitsers werd weggevoerd. 

Lena Schelling-Vos - © Vrouwen in oorlogstijd

Putten was in oktober 1944 het toneel van de ergste wraakactie van de Duitsers in bezet Nederland. Een groot deel van het Veluwse dorp werd in brand gestoken en de vrouwen gingen de winter in zonder man. Lena Schelling-Vos redde het dankzij de moestuin die haar echtgenoot met vooruitziende blik had aangelegd.

Lena Schelling-Vos was dertig en had vier kleine kinderen toen de Duitsers op 2 oktober 1944 haar man op de trein naar Kamp Amersfoort zetten. Ze heeft hem nooit meer teruggezien.

“Ik ben die dag niet naar de kerk geweest. Ik had net een baby, die was zes weken. En een kindje van 2, een jongetje van 4 en mijn oudste dochtertje moest nog 6 worden”, vertelt Lena Schelling, 95 jaar en woonachtig in Bilthoven. “We wisten niet wat zou gebeuren. Ik zag het niet eens erg in, hield het op bangmakerij. Mijn man wel. Hij heeft echt afscheid genomen toen hij naar de kerk moest.”

>>Lees meer over Lena (externe link)>>

4. Liefde in oorlogstijd
Het onderdeel ‘Liefde in oorlogstijd’ geeft verhalen van verboden vlinders tussen twee joodse jonge mensen in blok 18 van kamp Auschwitz,  de relatie tussen een Hollandse jongen in een werkkamp in Noord-Duitsland en een Duits meisje en de geheime relatie tussen een Russische jonge vrouw en een Nederlandse jongeman tijdens de Arbeidsinsatz in een fabriek van Krupp in Rheinhausen bij Duisburg.

Nina Vermeulen-Soklokowa - © Vrouwen in oorlogstijd

Opgegroeid in Marosow, een dorpje 800 kilometer ten zuiden van Moskou, helpt Nina als jong meisje op de boerderij van haar vader. Als de oorlog uitbreekt, wordt ze als eerste van de familie opgepakt om in Duitsland te werk te worden gesteld.
In het kamp zitten ook mannen uit Nederland die voor de Arbeitseinsatz zijn geronseld. Op het praten met hen staan hoge straffen, maar toch zijn er manieren om elkaar te ontmoeten. “Jo Vermeulen werkte in de fabriek. ’s Winters kon je bij het vuur even met elkaar praten. Niet veel, want ik kende maar een paar woordjes Duits en hij ook, maar toch. Op een zondagmiddag ben ik door het prikkeldraad gekropen om hem op te zoeken. Toen we elkaar gevonden hadden, begonnen ze te bombarderen en ben ik bij hem in de barak gekropen. Hij hield mij vast en gaf mij een kusje. Eerst dacht ik: doe weg, want wie weet wat hij met me wilde uitspoken? Ik had mijn moeder verloren toen ik vijf was en was al lang van huis, dus ik wist niks van die dingen. Maar hij was hartstikke lief en toen hebben we elkaar vaker ontmoet.”

>>Lees meer over Nina (externe link>>

5. Vrijheid en vergelding
In dit vijfde onderdeel van de verhalenreeks vindt u het verhaal van goed bevriende buren die toevallig aan twee verschillende kanten van de grens wonen in Groesbeek/Wyler én het verhaal van ‘Iris’, dochter van een NSB-er.

Meisjes van de Jeugdstorm - © NIOD

Ze heeft er nooit over kunnen praten. Ook niet met haar man. Die geneerde zich. Iris, dochter van een NSB’er, vluchtte net voor Dolle Dinsdag (5 september 1944) naar Duitsland en kwam terecht in een ziekenhuis ten oosten van Rostock, waar ze onder steeds moeilijker omstandigheden werkte. Voor één keer wilde ze op 83-jarige leeftijd haar verhaal toelichten, onder een gefingeerde naam.
Hoe is het om kind te zijn van een NSB-er? Ze moet nog weinig hebben van de dodenherdenking en de bevrijdingsdag. “Wij zijn nooit bevrijd”, zegt ze. Twintig jaar na de oorlog heeft ze haar verhaal in een multomap opgeschreven omdat het ook toen nog steeds onbespreekbaar was. Hier en daar zijn foto’s tussen de tekst geplakt. Een netjes gestreken, wit katoenen verpleegsterskapje ligt als een weggestopt aandenken tussen de bladzijden.

>>Lees meer over Nina (externe link>>

Extra’s
De website bevat ook een prikbord waar bezoekers hun eigen verhaal of foto’s kwijt kunnen. En misschien wel het belangrijkste onderdeel, vooral voor mensen die Omroep Gelderland niet kunnen ontvangen: ‘Uitzending gemist’.  Hier kunt u de tv-uitzendingen van elk ongeveer een half uur nakijken.

In de eerste uitzending van 7 januari 2010 blikt de presentatrice Marieke Claassen met verschillende vrouwen terug op de inval in 1940 en staat in de tweede uitzending van 14 januari het onderduiken centraal.

De meeste Nederlanders horen van de Duitse inval via de radio - © Vrouwen in oorlogstijd

Harry de Ridder

More Posts