Werk, bid & bewonder; kunst & calvinisme

Het cliché dat calvinisten niets van kunst moeten hebben, wordt in Werk, bid & bewonder volledig ontkracht. ‘De gereformeerde elite van de Republiek hield veel van kunst.’

Toen de meeste stof van de chaotische beginjaren van de Opstand in de Nederlanden langzaamaan was neergedwarreld, was er een nieuwe elite verrezen. Witgekraagd en zwartgekleed staren de gereformeerde mannen ons aan vanaf het schildersdoek. Op het eerste gezicht bovenal sober en streng, maar schijn bedriegt, zo toont Marianne Eekhout aan in Werk, bid & bewonder, Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme.

Johannes Calvijn

Volgens Johannes Calvijn (1509-1564) was het zaak dat er in de kerk geen beelden werden vereerd maar van een algemeen kunstverbod was zeker geen sprake.

‘Er ging een rijkdom aan kunstwerken schuil achter de gevelstenen van gereformeerde huizen.’

Katholiek en gereformeerd

Kunst was een goede manier om je status aan te tonen, dat gold voor de katholieke voor én de gereformeerde elite na de Reformatie. De omschakeling die zich voltrok had weliswaar invloed op de kunst die gemaakt werd maar opvallend genoeg zat dat vooral in de ‘nuanceverschillen in de smaak’.  Predikantenportretten, oudtestamentische voorstellingen en landschappen hadden de voorkeur, maar dat betekende niet dat oude -katholieke- kunst zomaar uit huis verdween. ‘Veel kunst was en bleef geschikt voor alle gezindten.’

Naakt

Het geloof van kunstenaars zelf speelde niet vaak een rol bij het verkrijgen van een opdracht. Slechts een enkeling profileerde zich daadwerkelijk als gereformeerde schilder maar dat vertaalde zich niet direct in de onderwerpkeuze. Een schilder als Joachim Wtewael verbeeldde nog steeds ‘naakte, robuuste figuren’.  Naakt was dan wel minder populair en werd afgeraden vanwege de erotiserende werking die er vanuit ging, maar er was geen embargo en in menig huis- en slaapkamer hing nog schaars gekleed schoon.

Relevant

Na drie hoofdstukken over de zestiende en zeventiende eeuw volgt een deel over calvinisme en kunst rond 1900. In de negentiende eeuw kwam Nederland bekend te staan als ‘een protestantse natie’ en daarbij hoorde een eigen beeldtaal die kunstenaars als Ary Scheffer, Vincent van Gogh en Piet Mondriaan op doek vastlegden.

‘Net als de gereformeerde elite in de zeventiende en achttiende eeuw vonden ook negentiende-eeuwers [uit protestants-christelijke hoek] kunst relevant.’

Dordrecht

Het boekje begeleidt de gelijknamige tentoonstelling in het Dordrechts Museum, waar de auteur conservator is, vandaar ook de nodige verwijzingen in de tekst naar Dordtse situaties zoals uiteraard de Synode van 1618-1619.

Werk, bid & bewonder is rijk geïllustreerd met mooie, scherpe full colourafbeeldingen. De gehele vormgeving is uiterst smaakvol.

Eekhout, M.

Werk, bid & bewonder, Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme

(Zutphen 2018)

ISBN 9789462493438, € 19,95, 128 pag.

Walburg Pers

[bol_product_links block_id=”bol_5bfef8525055e_selected-products” products=”9200000095916031″ name=”Werk, bid en bewonder” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FF9C38″ border_color=”D21C00″ width=”200″ cols=”1″ show_bol_logo=”1″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]

Leon Mijderwijk

Leon Mijderwijk (1975) studeerde voor Leraar Geschiedenis 2e graads aan de HU en deeltijd Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Zijn aandacht gaat uit naar de vroege middeleeuwen, in het bijzonder van Engeland. Hij schreef artikelen en recensies voor Westerheem, Archeologie Magazine, So British & Irish, Muntkoerier en Filatelie. Leon is redactiemedewerker van het Detectormagazine en Historiën-redacteur. Hij onderhoudt contact met diverse uitgeverijen, archeologen en historici.

More Posts

Schrijf je in voor TOEN!